Жалы желге таралып, аяғымен жер тарпып тұрған арғымақтың тізгінін тартып мінер қазақ азайды бүгінде. Есесіне көпшілік «темір тұлпарға» әуес-ақ. Ашамайға мінгізу дәстүрі ұмыт қалып, оның орнын кәмелеттік жасқа толғаннан кейінгі көлік жүргізу куәлігі басты. Куәлік алғаннан кейін көлік әпер деп әлекке салатын бір-бір үйдің еркетотайлары салғырттықтың салдарынан тарайтын суық хабарға себепші. Жол ережесі мен көлік техникасынан хабары аздары апаттық жағдайдың тууына себепші болып, жантүршігерлік оқиғалардың орын алуына алып келуде.
Ертеден қазақпен біте қайнасып мінсе көлік, жесе ас, кисе киім болатын қасиетті жануар – жылқы түлігі. Сондықтан да әлем жұртшылығы айбынымыздан үркіп «кентавр» деген айдар таққаны тарихтан белгілі. Оның себебі, жаңа туған нәрестені әкесі ат үстінде қолға алып, тағы бір батырдың дүниеге келген қуанышынан бөркін аспанға атады. Өсе келе түсінде де, өңінде де жылқыны аңсап, емшек іздеген баладай тыпыршып отыра алмайтын халге түседі. Таңды таңға жалғап айтар аңыз-жырлар оған деген қызығушылығын арттырмаса, бір сәт те кеміткен емес.
Ал қазір ше? Біздің балалығымыз үш аяқты «балдырған», екі аяқты «шайтан арбамен» өтсе, ел қатарына іліккен соң автокөліктің тізгінін қолға алып күндіз де, түнде де арлы-берлі зулаймыз. Техниканың қыр-сырын, жоғарыда айтып өткеніміздей, бірі ұқса, көбі біле бермейді. Ол үшін оқу орындарынан барып тәлім алмаса, мектептегі арнайы пәннің берер пайдасы көп емес. Рульге отырған бойда көпшілігінің жауапкершілігі ғайып болады. Жол қозғалысы ережесі мен қауіпсіздік шараларын ескере бермейтіндері тағы бар. Осылардың барлығының нәтижесі көз көріп, құлақ естіп жүрген апаттық жағдайға әкеліп соғады. Жол апатынан пәленше адам ажал құшып, пәленшесі дене жарақаттарымен ауруханаға түсіп жатыр деген хабарға да бойымыз үйренді. Сұмдық оқиғаны көргендегі үрейіміз құмға сіңген судай әсте ұмытылып, бұрынғы әуенге қайта басамыз. Санаға салып салыстырсаңыз байырғымыз бен бүгінгіміздегі мысалдардың арасы көк пен жердей. Сондықтан баланың есі кіргеннен бастап бойына тәлім-тәрбие сіңіргеніміз жөн-ақ. Ол үшін «темір тұлпардың» құрылымын бүге-шігесіне дейін түсіндіріп, жол қозғалысы ережесі мен белгілерді жадына мықтап жаттатқан жөн.
Ал техниканың жағдайына келер болсақ, салдыры мен гүлдірі көп ескі автокөліктер әлі де жүйткіп жүр. Ескі көлік, әдетте, тез бұзылғыш келеді. Сондықтан қызмет көрсету орталықтарының санынан санаң жаңылады. Арзан сайман салып, жолда қалып жатқандар да аз емес. Не болмаса ескі құрылғылары істен шығып, тағы сол апатқа әкеп соғады. Дөңгелектерді мезгілімен ауыстырмаудың салдары да сан соқтыруда.
Құзыретті органдар неге осылармен айналыспайды, неге жол апаттары азаймай келеді деген сауалдардың тууы да шартты. Олар күндіз-түні жол күзетіп, қозғалыс ережесін бұзушылармен тиісті жұмыс жүргізіп келеді. Оған дәлел облыстық жергілікті полиция қызметі, тұтынушылардың құқығын қорғау департаменті, «Нұр Отан» партиясының Талдықорған қалалық филиалының өкілдерімен бірлесе жүргізілген рейдтер. Осындай бір рейдке Талдықорған қаласында да шықтық. Жол қозғалысы ережесін бұзғандардың көпшілігі құжаттарының мерзімі өтіп кеткендер. Ал кейбірінің шамдары дұрыс жанбай әкімшілік жауапкершілікке тартылды. Жоғарыдағы шартты сұрақтарға мың толғана жауап іздеп ек, айналып келгенде жүргізушілердің бейғамдығынан аса алмадық. Себебі, жүргізушілер әлі де «тәртіпке бағынғанның құл болмайтынын» ескере қоймады.
Толқынды толқын қуатыны секілді, ойдан ой туып, бірді айтып, бірге кеттік. Дегенмен, оның барлығы да күн тәртібіндегі мәселе. Қателіктеріміз қарусыз майданда қауқарсыз етіп, қарт демей, тепсе темір үзетін жігіт демей ажал атты аждаһаға жем қылып келеді. Себеппен емес, салдармен күресетін күн туып, жауапкершіліктің салмағы артты. Ендеше межелі сапарда салғырттық танытып, мәңгілік сапарға аттанып кетуден сақтанайық. Себебі, «сақтықта қорлық жоқ», «сақтансаң сақтайды». Соған орай «Аттан жығылмаған қазақ жоқ. Аттан жығылып өлген қазақ тағы жоқ» деген Мұхтар Мағауиннің сөзі ойға оралады. Бүгінгі көлігіміз де солай болса ғой, шіркін!
Мәулен Әнербай