Ауғанстанда әскери борышын өтеуге аттанған талай бозбала қан майданда қаза тапты. Биыл Ауғанстаннан Кеңес әскерлері шығарылғанына 30 жыл толып отыр. Осыған орай зұлмат соғыстың зардабын көрген Оразтай Төлегенбаев, Әділхан Үсенбеков, Амангелді Омаровтай ардагерлермен аз-кем сөйлесудің сәті түсті.
Он сегізінде от кешіп, тас жастанған батырлар 1981 жылдың 1сәуірінде әскерге шақырылып, Ауғанс- тандағы майдан даласына аттанады. Оразтай Төлегенбаев Джалалабадтағы 7-ші взводтың 3-ші ротасында әскери борышын өтеді. Ол қаруластарының арасындағы орыс тілін білмегендерге аудармашы болады. Содан соң командирдің саяси жұмыс- тар жөніндегі орынбасары болып тағайындалады. Ауған жерінде аса маңызды жауынгерлік операцияларға қатысып, елі мен жері үшін сұрапыл соғыста қаһармандық танытады. Соғыс жайлы сауалымыз жанына батты ма, күрсініп:
–Қаншама жас осы қыр- ғында қан кешті. Жауынгерлік операцияларға көп шықтық. Сондай қырғынның бірінде 1982 жылы Кәдек Ораз атты жауынгер досым жараланды. Жанат Есмұратов деген жерлесімнің сүйегін Еркін ауылына алып келгенім көз алдымнан кетпейді, – деп көзіне жас алды ардагер.
Әділхан Үсенбеков те от пен оқтың, талай қантөгістің ортасында жүрді. Қанды қырғынның бірінде командирді оқтан арашалап қалып, ерлік көрсетеді. Сол сәттен бастап командирдің оққағары болады.
– Бізді кешке Панджшерге алып келді. Сарбаздар душмандардың госпиталін алыпты.Сөйтіп, жарты рота осында қалып, жартысы тауға шықты. Мен командирмен госпитальда қалдым. Мұнда әскери тапсырмаларды жауапкершілікпен орындауың керек. Егер жаңа жүрген жолыңнан жаңылсаң, оққа ұшасың. Қателікті кешірмейді. Ауғанның таулы жерінде талай қиындықтарды кездес- тірдім. Тіпті, өлім аузынан қалған күнім де болды. Бірде қарша бораған оқтың бірі сөмкедегі консервіге тиді. Қайта жата қалғанымның арқасында Құдай сақтап, өлім аузынан қалдым, – деді ол.
Амангелді Жұмаханұлы: «Түрлі операцияға шығып тұрдық. 1981 жылдың 31 қазаны. Штабтан үш жарым шақырым жерде біздің рота көпірдің жанында күзетте тұрған. Жанымдағы жауынгерлермен сарбаздарға тамақ апарып берейік деп шықтық. Бір мезетте дәл қасымнан сіріңке жанғандай дыбысты естідім. Сөйтсем соңымызда гранатомет жарылған екен. 36 сағаттан кейін есімді жисам, контузия алыппын. Қасымдағы жігіт сол жерде қаза тауыпты. Екі әскер жараланған. Елге оралар алдында бойымызды қорқыныш биледі. Өйткені, қайтарға аз уақыт қалғанда операция көбейіп, сарбаздар қаза тауып жатты.
1982 жылдың 13 ақпаны. Үйге қайтар кез. Штабтан 22 шақырым жерде керуен келе жатыр деген хабар келді. Түнде барып қоршадық. Олар сол мезетте бізге қарай оқ жаудырды. Үш жауынгер көз жұмды. Аяғыма оқ тиді. Қарасам, жанымдағы жігіт те жаралы екен. Сарбаз досымды сүйреп, қауіпсіз жерге алып келіп, штабтағыларға хабар бердім. Олар келіп бізді тік- ұшаққа салып алып кетті. Сол жылы «Ерлігі үшін» медалімен марапатталдым. Не керек, туған жерімізге, үйімізге аман-есен оралдық», – дей келе, болашақ ұрпақ біз көргенді көрмесе екен деген тілегін білдірді.
Ауған соғысының ардагерлері елге келгеннен кейін оқу оқып, қоғамдық жұмысқа араласып кетті. Бүгінде үш кейіпкеріміз де бала-шағалы. Отбасында аяулы әке, сүйікті жар.
Иә, сол кездері Отан алдында адал қызмет атқарып, елі мен жері үшін сұрапыл соғыста қаһармандық танытқан ардагерлерге құрмет көрсету – жас ұрпаққа міндет. Отан үшін оқтан қаймықпаған жандардың жанқиярлық ісі бәрімізге өшпес өнеге.
Айдар ҚАЛИЕВ.