Жамбыл ауданының әкімі Жандарбек Далабаев:
Өмірлік қағидам – елге адал қызмет ету
Көпшілік арасында «Ақындар мен батырлар елі» атанып кеткен Жамбыл ауданында соңғы жылдары көптеген өндіріс орындары, шағын және орта бизнес нысандары ашылды. Соған орай өңірдің әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштері уақыт өткен сайын қомақтылана түсіп келеді. Рухани жаңғыру бағытында жасалынып жатқан жұмыстар да аз емес. Аудан әкімі Жандарбек Далабаевпен арадағы әңгімеміз осы мәселелер төңірегінде өрбіді.
– Жандарбек Ермекұлы, осы жаңа ғана бір-екі жақсы жаңалықты құлағымыз шалып қалды. «ЭКСПО – 2017» көрмесін тамашалау үшін ұжымымен бірге Астанаға барып қайтқан «Ақ әжелер» ансамблінің жетекшісі Күміс Кемелбекова өзіңізге алғыс айту үшін қабылдауыңызға келіп отыр екен. Қазыбек бек бекетінен Алматыға арнайы пойыз жүре бастапты. Сұхбатымызды осындай жақсы жаңалықтардан бастасақ.
– Ондай жарқын жаңалықтарымыз аз емес. Жаңа өзіңіз айтқан «ЭКСПО-ға» барып-қайту мәселесіне келсек, халықаралық көлемде табысты өтіп жатқан бұл шара еліміздің үлкен бір жетістігі, қомақты табысы емес пе? Оны неге барып көрмеске, ондай тағылымды сапарларды неге ұйымдастырмасқа? Сол мақсатпен Астанаға «Ақ әжелер» ансамблінің барып-келуіне қолдау көрсеткен болатынбыз. Ауданға ғана емес, бүкіл облыс аумағына танымал өнерпаз ұжымның жол шығынын негізінен кәсіпкер азаматтар көтеріп алды. Одан басқа, әлеуметтік жағынан аз қамтылған отбасылардан, мүмкіндігі шектеулі жандардан құралған үлкен топ көрмеге барып қайтты. Бұл топқа да демеушілік көмек жасалынды. Тоқетерін айтқанда көрмеге 11 мыңға жуық адам билет алса, соның 90 пайыздан астамы «ЭКСПО-ны» тамашалады деуге болады.
Осы жақында ғана аудан аумағындағы Қазыбек бек бекетінен Алматыға арнайы пойыз жүре бастады. Күніне екі рет, тұрғындарға қолайлы мерзімде екі аралыққа жүріп тұратын бұл пойыз қатынасының тиімділігі ешбір дәлелдеуді қажет етпейді. Бұл жалғыз бекет тұрғындарына ғана емес, сол маңайдағы Таран, Жайсаң, Ақсеңгір, Ащысу, Айдарлы, Бозой, Ақши ауылдарының тұрғындарына да тиімді.
Сөз орайы келгенде бұл өңірден Алматы – Шу бағытындағы екінші теміржол желісінің тартылып жатқандығын да айта кеткен жөн шығар. Алматы облысының аумағына тиесілі жол қазірдің өзінде салынып бітті. Соған орай алдағы уақытта осынау екі желіден тәулігіне 70-90 пойыз өтеді деп күтілуде. Қауіпсіздік мәселесі ескеріліп қазір бекетте аспалы көпір салынып жатыр.
Теміржол қатынасы болғандықтан индустриалды аймақты да осында орналастырып жатырмыз. Облыс әкімі Амандық Ғаббасұлы Баталов баса мән беріп отырған бұл аймақты дамыту мақсатымен 693 гектар жер бөлініп, 18,6 млн. теңгеге бас жоспар, 79,0 млн. теңгеге техникалық-экономикалық негіздеме жасалынды. Бірінші кезеңде 100 гектар аймақты игеріп, қажетті инфрақұрылыммен қамтамасыз ету жоспарлануда.
Тағы бір жарқын жаңалық – Үмбетәлі ауылында аэроғарыштық клуб ашылды. Ғарышкер жерлесіміз Талғат Мұсабаевтың кіндік қаны тамған ауылда мұндай клубтың ашылғандығының символикалық мәні бар дер едім. Мұндай жарқын жаңалықтар қатарын толықтыра беруге болады.
– Аудан аумағында жаңадан бірқатар өндіріс орындары, шағын және орта бизнес нысандары ашылып, тұрғындарды жұмыспен қамту жайы жақсарып жатыр деп естідік.
– Бұл жағын мақтанышпен айтуға болады. Ұлт жоспары – 100 нақты қадамның 60 және 61-ші қадамдарында сүт пен сүт өнімдері, ет өндірісі мен өңдеуді дамыту үшін стратегиялық инвесторларды тарту міндеттелді емес пе? Соған орай атқарылып жатқан жұмыстар да ауқымды. Сол қатарда «EmpireFood» («Империя Фуд») ЖШС-нің мал бордақылау кешенін айтуға болады. Иран азаматы Джавидан Арман Джавадтың иелігіндегі бұл серіктестікте қазіргі уақытта 3164 бас мал бордақылануда. Болашақта бордақыланатын мал басын 10 мың басқа жеткізу көзделіп отыр. Серіктестік 2015 жылдан 2016 жылға дейінгі аралықта 1000 тоннаға жуық, биылғы жыл басынан бері 103,73 тонна ет өткізді.
Аталған шаруашылық қазіргі кезде ет өңдеу зауытының құрылысын жүргізуде. Жобалық қуаты жылына 8000 тонна болатын зауыт құрылысы биыл қазан айында аяқталады. Ауданға әлденеше миллиардтаған инвестиция тартып отырған бұл шаруашылық Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың ет экспорттау жөніндегі тапсырмасының ойдағыдай орындалуына қомақты үлесін қоспақ. Бұйыртса, жыл аяғында алғашқы тонна етті экспорттайын деп отырмыз. Бұл жөнінде Иран, Кувейт, Бахрейн мемлекеттерімен келісіміміз бар. Аталған жұмыстар Үңгіртас, Үлгілі ауылдық округтерінің аумағында атқарылуда.
Етпен бірге сүт өндіру, оны өңдеу саласын өркендетуге ден қойдық. Талғат Естібеков деген азамат Қарақыстақ ауылдық округінің аумағында осы мақсатпен құны 1 млрд. 780 млн. теңгелік, 600 басқа арналған тауарлы сүт фермасын салды. Шаруашылық бұған дейін Украинадан 300 бас асыл тұқымды сауын сиыр сатып алса, алдағы қазан айында аталған мемлекеттен тағы 300 бас сиыр алмақшы. Шаруашылық толық қуатына шыққанда жылына 6,0 мың тонна сүт өндіретін болады. Осыған байланысты қожалық алдағы уақытта жылына 5 мың тонна сүт өңдей алатын зауыт салуды көздеп отыр.
Құс шаруашылығын дамыту бойынша «MAX INVEST» ЖШС ауқымды жұмыс атқаруда. Аюб Хайдарұлы Мешиев басқаратын аталған серіктестік Үңгіртас ауылында жалпы құны 9 млрд. 200 млн. теңге болатын, жобалық қуаттылығы жылына 8200 тоннаны құрайтын құс етін өңдеу зауытының құрылысын бастады. Кәсіпорын толық қуатына енгенде 300 адамды жұмыспен қамтитын болады.
Ендігі бір үлкен шаруашылық ретінде Шолаққарғалы ауылдық округіне қарасты Қасымбек ауылында орналасқан «Сұңқар Алматы құс фабрикасы» ЖШС-ін атар едім. Жобалық құны 1 млрд. 257 млн. теңгелік бұл серіктестік былтыр 42 млн. 400 мың дана жұмыртқа өндірсе, биылғы жылдың 7 айында ғана 42 млн. 53 мың 200 дана жұмыртқаны сатуға шығарды.
«Бәрін айт та бірін айт» дегендей, жобалық құны 483 млн. теңгені құрайтын, жылына 12 мың дана фанера шығара алатын «Сянши-Ко» ЖШС өндіріс цехының жұмысы туралы да айтпай кетуге болмайды. 50 адамды жұмыспен қамтитын бұл цех Ұзынағаш ауылында іске қосылды.
Бұлардан басқа, ауданда «PLAS INVEST PRODUCTION» ЖШС-нің полиэтилен өнімдері зауыты, «Тексан Казахстан Инвест» ЖШС-нің электр шамдарын шығаратын зауыты, «Компания Жеңіс-2006» ЖШС-нің балық зауыты, «Шығыс кен басқармасы» ЖШС-нің барит өндірісі секілді ірі өнеркәсіп орындары жұмыс істейді.
«Шығыс кен басқармасы» дегеннен шығады, аталған серіктестік Таңбалытас ауылындағы «Алматыцемент» өндіріс орнын қалпына келтіріп, іске қосу жұмыстарын жүргізуде. Осы мақсатпен кәсіпорынның банк алдындағы 3 млрд. теңгелік қарызы өтелді. Алдағы уақытта ескі зауыттың орнына энергияны аз тұтынатын, тәулігіне 2500 тонна өнім шығарып, 400 адамды жұмыспен қамти алатын жаңа зауыт салынбақ.
– Осы жерде өңірімізде тұңғыш рет өсіріле бастаған жаңғақ бағы жайында да әңгімелей кетсеңіз. Жетісу өңіріне жерсініп кетсе, жаңғақтың да пайдасы аз болмайтын шығар?
– Грек жаңғағы жерсініп, болашақта мол өнім береді деп үміттеніп отырмыз. Оған негіз де жоқ емес. Бұл жұмыстармен айналысып жатқан «Green farm» шаруа қожалығы жаңғақты өсіру ерекшеліктерін, табиғат, климат, топырақ құрамы жағдайларының қаншалықты сай келетіндігін екі жыл бойы зерттеді. Түркия мен Голландиядан келген мамандар да осы өңір қолайлы деген тұжырымға тоқтады. Осылайша биыл Дегерес ауылдық округінің аумағындағы 200 гектар алқапқа жаңғақтың «Чандлер», «Франкет» сорттарының 40 мың көшеті отырғызылды. 2018-2019 жылдары 600 гектарға тағы 180 мың түбі отырғызылмақ. Алқапта тамшылатып суару технологиясы қолданылатын болады.
Үмітіміз ақталып жатса, пайдасының аз болмайтыны қазірдің өзінде белгілі болып отыр. Олай дейтініміз, жаңғақтың бір ғана түбі алғашқы 4-5 жылдан кейін 5 киледен, содан кейінгі жылдары 180 килеге дейін өнім береді екен. Арнайы өңдеуден өткізгеннен кейін дәні ғана емес, майы мен қабығы да пайдаға асады. Бұған қазірдің өзінде Ресей мен Түркия, Еуропа мемлекеттері қызығушылық танытып отыр. Мұның өзі тағы бір өніміміз болашақта жоғарыда аталған елдерге экспортталады дегенді білдіреді.
Жаңғақ жайын қозғағаннан кейін дәстүрлі алма, соның ішінде апорт алмасын өсіру жайын айтпай тұра алмайсың ғой. «Сейдалиева Р.» шаруа қожалығы биыл Шолаққарғалы ауылдық округі аумағындағы 45 гектар алма бағынан алғашқы өнімін алды. Оны сақтау үшін өз қаражаты есебінен жалпы құны 65 миллион теңгелік, сыйымдылығы 1,0 мың тонналық жеміс сақтау қоймасын салды.
– Мұның бәрі жаңа өндіріс қана емес, жаңадан ашылған жұмыс орындары да емес пе? Жаңағы өндіріс орындарының әрқайсына ең аз дегенде 30-дан 70-80 адамға дейін, бірқатарына 200-300 адамға дейін жұмысшы қажет. Олардың бәрін қайдан алмақсыздар? Аталған шаруалар толықтай іске асса, жастар жұмыс іздеп Алматыға жол шекпей, керісінше, ауылға қарай ағылатын сияқты ғой.
– Өзіміз де солай болатын шығар деп отырмыз. Қазіргі кезде Алматы қаласы мен аудан арасындағы арақашықтық, шартты түрде алғанда, 29 шақырымды ғана құрайды. «Алтын орда» базары маңындағы жол кеңейіп, кептеліс жойылғаннан кейін ондай жағдайдың да орын алуы әбден мүмкін ғой. Жақын жердегі, оның үстіне жалақысы да айтарлықтай жоғары кәсіпорындарға неге бармасқа?
Әйтсе де жағдайдан әзірше өз мүмкіндігімізбен шығайық деп отырмыз. Өйткені, ең алдымен, ауыл жастарын жұмыспен қамтуымыз керек. Сол мақсатпен жаңағыдай кәсіпорындарды бірнеше ауылдық округтің аясына ғана шоғырландырмай, аудан аумағына біркелкі орналастыруға күш салдық.
Бұл мәселе аудан әкімдігінің ғана емес, аудандық қоғамдық кеңестің де назарынан түскен емес. Мектеп немесе медпункт, клуб сияқты жаңа әлеуметтік нысан немесе жаңа өндіріс орындарын салу мүмкіндігі туындаған кезде әрбір ауылдық округтің ғана емес, әрбір елді мекеннің де қажеттіліктері мен мүмкіндіктері мұқият ескеріледі.
Жоғарыда аталған «Green farm» шаруа қожалығы қазірдің өзінде 80 орындық жатақхана құрылысын аяқтады. Жұмысшы тарту мәселесін шешудің бұл да бір жолы ғой.
Жасыратыны жоқ, бүгінде ауылшаруашылығының өзінде маман жұмысшылардың, техника жүргізушілерінің жетіспеушілігі байқалады. Соған орай жаңағыдай ірі кәсіпорындар Ұзынағаш ауылындағы ауылшаруашылығы колледжімен шартқа отырып, өздеріне қажетті мамандарға тапсырыс бере бастады. Өз кезегінде ауылдық округтер әкімдері де арнайы тапсырма бойынша оқуға түспеген жасөспірімдерді анықтап, ауылға қандай мамандық иелері керектігін тізбелеп, жұмыссыз жастардың арасында үгіт-насихат, түсіндіру жұмыстарын жүргізуде.
Мамандық алу тегін, колледж жатын орнымен қамтамасыз етіп, 15900 теңге көлемінде шәкіртақы төлейді, бір мезгіл тегін түстік ас береді. Кәсіпорын басшылары: «егер олар бізге келіп жұмыс істейтін болса, стипендиясына қосымша 35 мың теңге төлер едік» деп отыр. Ондай пайдалы шаруаға неге бармасқа, ондай кәсіпорында жұмыс істеуге неге қалмасқа? Келісімшартпен 2-5 жылға дейін жұмыс істеген жастар әдетте сол шаруашылықта орнығып қалып жатады.
Қазір жол құрылысы саласында бульдозерші, экскаваторшы, грейдерші, жол таптайтын каток секілді арнайы техникалардың жүргізушілері жетіспейді. Жаз кезінде кейбір шаруашылықтар комбайншы, тракторшы, құрылысшы, электрик таппай жатады.
Шаруашылықтарды аралау барысында комбайншымен бір айға 500 мың теңгеге келісімшарт жасалғандығын көріп таңғалдым. Әрине, олар осы уақыт аралығында таңның атысынан кештің батысына дейін жұмыс істейді, осы аралықта белгілі бір жұмыс көлемін орындауға міндетті. Әйтсе де жаңағыдай жалақы үшін аянбай тер төгуге де болады емес пе?
Бүгінде колледжде аспаз, шаштараз, автоэлектрик, желімдеуші, автокөлік жөндеуші сияқты мамандықтар оқытылады. Осы қыркүйек айында жұмыс берушілермен арнайы кездесу өткізіп, тағы қандай мамандықтар қажет екендігін анықтап алмақшымыз. Бір сөзбен айтқанда жұмыс беруші – оқушы – колледж арасында жанды байланыс орнайтын болады.
– Осы жерде инвесторлармен жұмыс жайын айтып өтсеңіз. Олардың талап-тілектерін орындап, қалыпты жұмыс істеулеріне жағдай жасау да оңай шаруа емес шығар?
– Олар соншалықты орындалмайтындай жоғары талап қойып отырған жоқ. Қажетті инфрақұрылым, су, электр қуаты, газ болса, өндіріс орнын, бордақылау алаңын салатын, бақ өсіріп, жемшөп дайындайтын жер болса дейді. Ондай өтініштерді мүмкіндігінше шешіп, инфрақұрылым жағынан көмектесіп жатырмыз.
Әрине, қазіргі кезде ауыл маңында бос жатқан жер жоқ. Содан кейін де жер иелерімен тиісінше түсіндіру жұмыстарын жүргізіп, екі жаққа да тиімді ортақ шешім табуға күш саламыз. Нәтижесінде ауылшаруашылық құрылымдарымен келісе отырып суармалы жерді, шабындық пен жайылымдық жерлерді пайдалануға берудеміз.
Екі жаққа да тиімді деген сөзімнің де мәнісі бар. Жергілікті азаматтар бүгінде кәсіпкерлерге шапқан шөбі мен жемдік дәнін нарықтық бағамен өткізіп, табыс та тауып жүр. Бордақылау алаңдарына мал өткізу жөнінде де осыны айтуға болады. Мәселен, жаңа айтып өткен «EmpireFood» («Империя Фуд») ЖШС бордақылайтын малды өзіміздің облыс аумағынан нарықтық бағамен қабылдауда. Әрине, оның да өзіндік талаптары бар. Біріншіден, өткізілетін мал тез өсіп-жетілетіндей, яғни 1-2 жас аралығындағы тана-торпақ болуы керек, содан кейін ветеринарлық құжаттары толық болуы керек. Ондай мал қабылданғаннан кейін де 1 ай карантинде тұрады.
Серіктестік келесі жылы тоқтыларды да қабылдай бастамақ. Бірқатар азаматтар қазірдің өзінде 1000 басқа дейін тоқты өткізсек, төлемі қандай болады дегендей келіссөздер жүргізуде. Мұның өзі жергілікті тұрғындарға үлкен қолдау емес пе?
– Аудан аумағында бірнеше бордақылау алаңының, ет, сүт өңдеу кешендерінің салынғандығына қарағанда малдың саны да аз емес секілді ғой.
– Бұл жағынан мақтанатындай жағдайымыз бар. Мал шаруашылығына көрсетілген мемлекеттік қолдаудың нәтижесінде төрт түлік саны жыл санап өсіп келеді. Нәтижесінде облыс бойынша алғанда қой-ешкі өсіруден бірінші, түйе мен жылқы, ірі қара өсіруден екінші, құс саны бойынша төртінші орынды иеленіп отырмыз. Өз кезегінде «Алтын асық», «Сыбаға», «Құлан» бағдарламалары да ойдағыдай орындалуда.
Сөз орайы келгенде «Ырыс» бағдарламасының кезінде пилоттық жоба ретінде Жамбыл жерінде басталғанын да айта кеткен жөн шығар. Бүгінде аталған бағдарламамен 3 шаруа қожалығы жұмыс істейді, оларда 800 бас асыл тұқымды сиыр бар.
Ұзынағаш, Қарғалы, Қарақыстақ, Қарасу, Самсы ауылдық округтерінде 1140 бас сиырға арналған 5 сүт-тауарлы фермалары ашылып, ондағы 800 бас сиырдан 125 тонна сүт өндірілді.
Мұның бәрі аудан шаруашылықтарының Алматы агломерациясының құрамында қаланың азық-түлік белдеуін құруға белсене қатысатынын көрсетеді. Өткен жылы Алматы қаласының Әуезов ауданындағы ауылшаруашылық жәрмеңкелерінде ғана 84,8 тонна азық-түліктің саудаланғанын, жалпы көлемі 6,1 гектарды құрайтын 4 жылыжайдан жыл бойына 1131 тонна өнім алынғандығын айтсақ, атқарылып жатқан жұмыс көлемін көзге айқын елестетуге болады.
Егін орағы бойынша мәліметтерге қысқаша тоқталатын болсақ, күздік бидай мен жаздық арпаның орташа түсімділігі гектарына 20 центнерден айналып, берекемізді арттыра түсті.
Ауылшаруашылық кооперативтерін құру бойынша Талап, Үлгілі, Шиен, Самсы, Ұзынағаш, Мәтібұлақ, Ақсеңгір ауылдық округтерінде 9 кооператив құрылып, оларға 222 жеке тұлға біріктірілді.
Шағын кәсіпкерлік саласында 8494 нысан жұмыс істеп, олардан түскен түсім аудандық бюджеттің 42 пайызын, жергілікті бюджеттің 57,6 пайызын құрады.
Ауданда ауызсу мәселесі шешімін табуда, облыс әкімдігі айрықша мән беріп отырған су желілерін кезең-кезеңімен қалпына келтіру мәселесі бойынша да ауқымды жұмыстар атқарылуда.
– Аудан орталығы, басқа да елді мекендер жыл өткен сайын көркейіп келеді. Бұл орайда өзіңіз ауданның болашағын қалай елестетесіз? Алматыдай үлкен мегаполистің маңындағы аудан қандай болуы керек?
– Қазіргі кезде Ұзынағаш ауылының ішін, соның ішінде базар маңын ретке келтіріп жатырмыз. Әйтсе де басты назарды Ұзынағаш пен Жамбыл ауылдарының кіреберісіне аударып отырмыз. Өйткені, театрдың киімілгіштен басталатыны секілді, аудан, ауыл туралы түсінік те кіреберістің көрінісінен басталады емес пе? Осы мақсатпен облыс әкімінің көмегімен қаражат бөлініп, «Урбостиль» ЖШС екі ауылдың да кіреберісіне нақты жайғастыру жобасын жасады. Аталған жоба бойынша Ұзынағаш ауылының кіреберісіндегі 200 гектар, Жамбыл ауылына кіреберістегі 150 гектар жерге тұрғын үйлер мен әлеуметтік-мәдени, ойын-сауық нысандары, демалыс, оңалту орындары салынбақ. Нақтырақ айтатын болсақ, аудан орталығына кіреберісте сахнасымен үлкен саябақ бой көтеріп, онда ашық аспан астында әртүрлі фестивальдер, концерттік бағдарламалар өткізілетін болады. Жабық бассейн, велосипед жолы, теннис корты, балаларға арналған әткеншектер, тамақтандыру орындары да осында орналасады. Жол бойындағы мешіт қазірдің өзінде бірден көзге түседі.
Көңіліме ең бір қонатыны – мүмкіндігі шектеулі балаларды оңалту орталығы да осы жерден қоныс теппек. Басқа балалармен қатар олар да осы жерде демалып, ойнауға, салт атпен қыдырыстауға мүмкіндік алады.
Салынатын тұрғын үйлердің бірінші қабатына тұрғындарға қызмет көрсететін пошта, шаштараз, дүкен тәрізді шағын коммерциялық нысандар орналасады. «Болмасаң да ұқсап бақ» дегендей, жобаны жасаған кезде біз Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті саябағын үлгі ретінде алдық. Жамбыл ауылына кіреберісте де осындай саябақ, балалар мекемелері салынады. Осылайша қонақтар ең көп келетін екі ауылдың да кіреберісі болашақта көз тартып, жайнап тұратын болады.
– Ендігі жерде Елбасымыздың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласына орай атқарылып жатқан жұмыстар жайына келсек.
– Бұл орайда да ауқымды жұмыстар атқарылып жатыр. Рас, туған ауылына көмектесіп, түрлі нысандар салып беріп жатқан, басқалай да көмек көрсетіп жүрген азаматтар бұрын да болатын. Қазіргі кезде ондай азаматтар қатарының одан да көбейе түскендігін атап айтуға тиіспін. Оларға барынша қолдау білдіріп, ынталандырып отыру – біздің міндетіміз.
Ауданымызда Қазақстанның киелі, тарихи жерлерінің қатарына кіріп отырған жерлер бар. Сондай орындардың бірі – ЮНЕСКО-ның назарындағы Таңбалы тасқа дейін жаңадан асфальт жол салынып, жан-жақтан келушілердің, соның ішінде туристердің барып-қайтуына қолайлы жағдай жасалды.
Сөз орайы келгенде «Қазақстандағы 100 жаңа есім» қатарына енгізуге лайықты азаматтардың аты-жөндерін атай кеткім келеді. Солардың қатарына отандастарымызға бұрындары Олимпиада чемпионы ретінде белгілі болса да кәсіпкер ретінде онша таныла қоймаған облыстық мәслихат депутаттары Жақсылық Үшкемпіров пен Талғат Естібековті, аудандық мәслихат депутаты Орынбасар Тортаевты қосар едім. Аталған азаматтарды көпшілік халық қалаулылары етіп бекер сайламаған екен. Ал өңірлік деңгейдегі 100 жаңа есім қатарына лайықтылар тіптен көп.
Ауданымызда өңір тарихынан хабар беретін, жыр сүлейлерінің өмірі мен шығармашылығы жайлы баяндайтын мұражайлар да баршылық. Ондай орындардың жұмысын талапқа сай ұйымдастыру, жандандыру бүгінгі күн талабы болып табылады.
– Ақындар мен батырлар ауданы дегенде ойымызға бірден Сүйінбай мен Жамбыл бабаларымыз, есімдері бүкіл елге белгілі басқа да ақын-жазушылар мен өнер қайраткерлері, ғалымдар оралады. Бұл жерде айтайын дегенім, нарық заманының қиыншылықтарына байланысты кейінгі кезде жас толқын ақын-жазушылар қатары азайып қалған жоқ па? Сондай жастардың таланттарын ұштау үшін ауданда қандай жұмыстар атқарылып жатыр?
– Жас талап ақын-жазушылардың қатары азайып қалған жоқ, соларды жеткілікті дәрежеде насихаттап, көпшілікке таныта алмай жүрміз-ау деймін. Жайшылықта бұрыннан білетіндерімізді ғана көтереміз. Мұндай олқылықтар орын алмас үшін аудандық жастар ресурстық орталығына кейінгі кездері талантымен танылып жүрген жастарды іріктеу туралы тапсырма берілген болатын. Сондай талантты жастардың арасында айтыс пен мүшәйра, басқа да шығармашылық байқаулар жиі ұйымдастырылып тұрса, жаңағыдай жаңа есімдердің қатары толыға түсер еді деп ойлаймын.
Дарынды жастардың талантын ұштаумен Ұзынағаш пен Жамбыл ауылдарындағы өнер мектептері айналысады.
Мектеп демекші, ауданда «Мектепке жол» акциясы да табысты өткізілді. Жаңадан төрт мектеп салынып, үш ауысымды мектептер проблемасы шешімін табуға таяды. Мемлекет-жекеменшік әріптестігі негізінде жыл басынан 5 балабақша ашылып, балаларды мектепке дейінгі мекемелермен қамту деңгейі 95,3 пайызды құрады.
– Жауапкершілігі мол қарбалас жұмыстардан қолыңыз қалт еткенде өзіңіз қандай іспен шұғылдануды қалайсыз?
– Дала баласы болғандықтан серуендегенді, онда да атпен жүріп қайтқанды ұнатамын. Тау жақын ғой бізде. Қауырт жұмыстардан қолым қалт еткен шақта Қызылауызда тұратын Серікхан сыныптасыма тартып кетемін. Атпен серуендеуге де, қыстыкүні шаңғы теуіп, шанамен сырғанауға да қолайлы жер. Кейде балаларға «Тоспаға кеттік» деп қаламын. Екі-үш сағат демалсаң тәнің тынығып, ойың да сергіп қалады ғой. Жол түспей кеткен кездерде балаларым: «Папа, бұл жолы бара алмадық қой, қашан барамыз?» – деп еске салып қояды. Қызметте болғаннан кейін табиғаттың тамылжыған кезеңдеріне демалысың сәйкес келе бермейді.
– Отбасыңыз жайында да бірер сөз айтып өтсеңіз. Шаршап келгенде шабыттандыратын, қажыңқырап қалғанда қайраттандырып та жіберетін осы отбасы емес пе?
– Өзім үлкен отбасында өстім. Әкеміз әйгілі 100-ші атқыштар бригадасының құрамында Ұлы Отан соғысына қатысып, Халық қаһарманы Бауыржан Момышұлымен, Кеңестер одағының батыры Мәншүк Мәметовамен, белгілі жазушы Әзілхан Нұршайықовпен қарулас болды. Соғыстан кейінгі жылдары ұжымшарда басшылық қызметтер атқарып, білімді жастар өсіп-жетілгеннен кейін өз қалауымен шопандық кәсіпке ауысты. Бір жетістігіміз – қарапайым тірлік кешкен әке-шешемнің арқасында отбасындағы сегізіміз де жоғары білім алып, өмірден өз орындарымызды таптық. Ешкімнің ала жібін аттамауды өсиет етіп отыратын әкеміз: «Оқымасаңдар менің ақ таяғымды алып қой бағып кетесіңдер» – деп отыратын.
Зайыбым Құралайдың мамандығы экономист, салық комитетінде қызмет істеп, былтыр зейнет демалысына шықты. Екі қыз, бір ұлымыз бар, үшеуі де жоғары білімді. Үлкен қызым Жанна 23 жасында ғылым кандидаты атанды, ҚазҰУ-де оқытушы. Одан кейінгі қызым Ардақ тұтынушылардың құқығын қорғау мекемесінде бас маман. Ұлым Дінмұхамед Астана қаласында, министрлікте бас сарапшы қызметін атқарады. 1992 жылы дүниеге келген ұлымның есімін әкем қойып еді, кейін Димаш деп кеттік. Үйленген, бір баласы бар. Солар үлкен азамат болып, халқына адал қызмет етсе деп армандаймын.
– Әңгімеңізге рахмет!
Сұхбатты жүргізген
Нүсіпбай Әбдірахым,
Қазақстан Журналистер одағының мүшесі.