Оқи отырыңыз
Ортамызда домбырадай киелі мұраны ұқыптап зерттеп, жаңғыртып, күллі әлемге даңқын жеткізіп жүргендердің ішінде Жолаушы Тұрдығұловты айрықша атауға болады. Бұл туралы "Жетісу" газеті хабарлады.
Қазақ өнерінің талай саңлағы мен майталманын түлеткен Шығыс Қазақстан топырағында туған Жолаушы Әбілғазыұлы алғашқы білім жолын Алматыдағы көркемсурет училищесінен алып, Абай атындағы ҚазҰПУ-ді бітіріп, аталған қарашаңырақта мамандығы бойынша ұрпақ тәрбиелеу ісін ширек ғасырдан аса жалықпай жалғастырып, ағаш, сүйек, тас, мүйізді көркем өңдеу бойынша көптеген білікті шәкірт тәрбиелеген ұлағаты ұстаз. Кешегі әр нәрсеге қызыға, іздене қарайтын ауылдың қарадомалақ баласынан бүгінгі профессор деген құрметке атаққа дейін көтерілген парасат иесі. Екі ішекті домбыра мен жеті ішекті жетігеннің тілін тапқан күйші, асқақ үнді әнші, он саусағынан өнері тамған шебер. Оның үстіне жетпіс жасқа биязы мінезі, ақылдылығы, асып-таспайтын ақпейілділігі, айта берсең кете беретін адами қасиеттердің бәрін бойына жиып жеткен бекзат жан. Жеке шеберханасында түрлі саз аспабын жасаудан жалықпайтын тәлімгер. Құрманғазы атындағы академиялық халық аспаптар оркестірінің құрамын толықтырған жүрген өнерпаз. Дәстүрлі музыкалық аспаптар шығаратын өз мектебінің негізін қалаушы.
.jpeg)
Жолаушы Әбілғазыұлының домбыра жасау мен күй өнеріне құштарлығы әскери борышын өтеп жүрген тұста ояныпты. Сонау қиыр шалғайда, оның үстіне жат-жұрттықтардың арасында жүрген бірнеше қазақ-қырғыз баласы ауылын, елін сағынып, сол сағыныштың лебімен алғашқы қарапайым домбыраны жасап, көңілдерін көтереді. Оған дейін бірде бір рет күй шертіп көрмеген Жолаушы Әбілғазыұлы өзі жасаған домбыраның пернесін бір-бірден басып, күй шерте бастайды. Бірақ ол кезде сол бір кішкентай талпыныстың бүгінгідей әлемдік деңгейдегі шеберге жеткізіп, жұрттың қадір-құрметіне бөлейтінін білген жоқ. Әскери борышын өтеп қайтқаннан кейін осы өнерге бар ынта-ықыласымен кірісті. Оған бір жағынан ұстаздық жұмысы да сеп болды. Қолы қалт етіп босай қалған тұста шеберханадан шықпай тынымсыз еңбек етуі де биіктен-биікке жетелей түсті. Домбыра жасаудың қыры мен сырын толық меңгеру үшін де Жолаушы аға жарты ғасыр ғұмырын жұмсады.
Жолаушы Тұрдығұловтың 1992 жылы бірінші рет халық аспаптарын жасау байқауына қатысқаннан бері өз саласы бойынша алған марапаты бір төбе. 2011 жылы «Шебер» байқауында Қазақстан Қолөнершілер одағының төрайымы Айжан Бекқұловамен танысуы өміріне өзгеше леп әкелді. Марапаттарының ішінде өткен жылы қолөнер саласындағы халықаралық "2020 жылдың үздік шебері" атағына ие болғаны қазақстандықтар үшін үлкен мәртебе саналғанын айта кету керек.
Өткен жылы төртінші рет өткізілген "International Craft Awards" сыйлығы – шығармашылық және қолөнер индустриясының тұрақты дамуына қосқан зор үлесі бар шеберлерге арналған әлемдегі ең мәртебелі марапат. Жолаушы Тұрдығұловтың аталған марапатқа ие болғанын Қазақ елі үлкен мақтанышпен қабылдады. Өйткені, әлемнің әр түкпірінен тіркелген бірнеше жүздеген үміткердің ішінен дараланып шығу, музыкалық аспап жасаудың жілігін шағып, майын ішкен сарапшылардың сарабынан сүрінбей өту жай дүние емес.
Жолаушы ағаның қолынан шыққан «Арлан», «Барыс», «Бәйтерек» деген атпен сүйекті, тасты, күмісті қолданып жасаған домбыраларының бірі Қазақстанның Тұңғыш Президенті, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевқа, Өзбекстанның Тұңғыш Президенті Ислам Кәрімовқа сыйға берілсе, қылқобызы Ресей Федерациясының Президенті Владимир Путиннің қалап алғаны шебер атаулының екінің бірінің ғана маңдайына жазылатын бақ. Бүгінде қазақ өнерін асқақтатып жүрген айтыскер ақын, құдіретті күйші, жезтаңдай әншілердің қолындағы домбыраның Жолаушы Тұрдығұловтың еңбегі екенін біреу білсе біреу білмейді.
Танымал әнші-күйшілерден бөлек, консерватория және колледж ұстаздары, студенттері, Құманғазы атындағы мемлекеттік академиялық оркестрі, тағы да басқа көркемөнер ұжымдары Жолаушы ағаның қолынан шыққан аспаптарды қалап алады. Шебердің қолынан шыққан музыкалық аспаптар Аризонадағы Дүниежүзілік музыкалық аспаптар мұражайында, Америка, Германия, Жапон, Қытай, Монғол Халық Республикасы, Ресей, Голландия елдерінің музейлерінде сақтаулы.
Ізін жалғаған шәкірттері қаншама?! Осыншама еңбек жасау және сол арқылы көптің құрметіне бөленгеннен артық не бар? Ендеше, осы тұста «Жолаушы ағаның аспаптары неге осыншама танымал?» деген сұрақтың да көлденеңдей қалатыны бар. Оны мынадай екі түйінге жинақтауға болады. Шебердің қандай аспап жасаса да, ең алдымен, оның материалына ерекше назар аударатындығы, сондай-ақ, қолынан шыққан әр аспаптың дыбысын өзі қоятындығы.
Жолаушы домбыра жасағанда материал ретінде Тянь-Шань шыршаларын, сондай-ақ, Оңтүстік Қытай, Америка, Ресей жеткізілетін көп жылдық ағаштарды қолданады. Шетелдік сатып алушылардың талғамына сай сүйек, тас, күмісті де орынды пайдаланады.
Міне, осылайша, Жорлаушы Әбілғазыұлы ХХІ ғасырдағы қазақ домбыра жасау шеберлерінің ұстазына айналды.
Қажет АНДАС
Алматы қаласы
