Оқи отырыңыз
Қазіргі заман жастары бұрын-соңды болмаған мүмкіндіктер мен қиындықтарға тап болып отыр. Ақпараттық технологиялардың дамуы, әлеуметтік желілердің ықпалы, қоғамның өзгеруі және өмірлік талаптардың артуы көптеген жастардың психологиялық күйіне әсер етуде. Соңғы жылдары жастар арасындағы депрессия деңгейінің күрт өсуі әлем бойынша алаңдаушылық тудыруда. Бұл мәселе тек психологиялық ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік және медициналық проблемаға айналып отыр.
Жастар арасындағы депрессияның негізгі себептері:
Қазіргі қоғамда жастардың күйзеліске түсуіне әкелетін көптеген факторлар бар. Біріншіден, әлеуметтік қысым. Жасөспірімдер мен жастар өз ортасында белгілі бір талаптарға сай болуға тырысады. Қоғамдағы сұлулық стандарттары, жетістікке жету идеалдары, қаржылық тұрақтылыққа деген ұмтылыс оларды үлкен стресс жағдайына түсіреді. Көптеген жастар өзін басқалармен салыстырып, өз мүмкіндіктерін төмен бағалай бастайды.
Екіншіден, әлеуметтік желілердің әсері. Бүгінгі күні Instagram, TikTok, Facebook сияқты платформаларда көпшілік тек өмірінің жақсы сәттерін ғана көрсетеді. Бұл жасөспірімдер мен жастардың өзін басқалардан төмен сезінуіне себеп болады. Әлеуметтік желілердегі "идеал" өмірді көргенде, олар өздерінің жетістіктерін бағалай алмай, өзін сәтсіз сезінеді.
Үшіншіден, отбасылық және қаржылық қиындықтар. Көптеген жастар материалдық мәселелерге тап болады. Университетте оқу ақысын төлеу, жұмыс табу, өз болашағын жоспарлау сияқты сұрақтар оларды қатты алаңдатады. Сонымен қатар, отбасындағы проблемалар да үлкен рөл атқарады. Ата-аналармен қарым-қатынастың нашарлығы, қолдаудың жетіспеушілігі, жоғары талаптар жастарды депрессияға ұшыратады.
Депрессияның негізгі белгілерінің бірі – ұзақ уақытқа созылатын көңілсіздік, үмітсіздік, энергияның болмауы. Жастар өзінің бұрын жақсы көрген істеріне қызығушылығын жоғалтып, әлеуметтік ортадан алыстай бастайды. Ұйқының бұзылуы, тәбеттің төмендеуі немесе керісінше артуы, өз-өзіне деген сенімсіздік, үнемі шаршаңқы болу – бұлардың барлығы депрессияның белгілері. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша, жасөспірімдер мен жастар арасындағы суицид деңгейі жылдан-жылға артып келеді. Бұл психологиялық проблеманың қаншалықты маңызды екенін көрсетеді.
Бұл мәселенің алдын алу үшін жастарға психологиялық қолдау көрсету өте маңызды. Біріншіден, олар өз проблемалары туралы ашық сөйлесуі керек. Достарымен, ата-анасымен, мұғалімдермен немесе психологпен сөйлесу арқылы олар өздерінің ішкі сезімдерін түсіне алады.
Екіншіден, психологиялық көмек пен терапияны насихаттау қажет. Көптеген жастар психологқа жүгінуді әлсіздік деп санайды немесе ұялады. Алайда бұл – психикалық денсаулықты жақсартудың тиімді әдісі.
Үшіншіден, жастарға стрессті басқару жолдарын үйрету керек. Йога, медитация, спорт, хобби – бұлардың барлығы психологиялық тұрақтылықты сақтауға көмектеседі. Сонымен қатар, дұрыс тамақтану, күн тәртібін сақтау, жеткілікті ұйқы алу да маңызды факторлар.
Төртіншіден, білім беру орындарында психикалық денсаулық туралы ақпарат беру қажет. Университеттер мен мектептерде психологиялық тренингтер, мотивациялық семинарлар өткізіліп, жастарға өз эмоцияларын басқару әдістері үйретілуі тиіс.
Жастар арасындағы депрессиямен күресу – тек жеке адамның немесе отбасының емес, бүкіл қоғамның міндеті. Мемлекет психологиялық қолдау көрсету орталықтарын көбейтіп, жастардың проблемаларын ескеріп, оларды шешудің жаңа жолдарын қарастыруы керек.
Сонымен қатар, қоғамда психикалық денсаулық мәселелерін ашық талқылау мәдениетін қалыптастыру қажет. Егер жастар өздерінің психологиялық қиындықтарын басқалармен бөлісуден қорықпаса, онда бұл мәселенің шешілуіне үлкен қадам жасалар еді.
Жастар – елдің болашағы. Егер олар психологиялық тұрғыдан сау және тұрақты болса, онда қоғам да дамып, өркендейді. Сондықтан жастардың психикалық денсаулығына мән беру – барлығымыздың ортақ міндетіміз.
Қазіргі заман жастарының өмір сүру салты күрделі өзгерістерге ұшырады. Ғаламдық технологиялардың қарқынды дамуы, әлеуметтік желілердің ықпалы, білім беру жүйесіндегі бәсекелестіктің артуы, экономикалық тұрақсыздық және басқа да факторлар жастардың психологиялық саулығына ауыр салмақ түсіріп отыр. Бұрын тек ересектер арасында кездесетін күйзеліс пен депрессия бүгінде жасөспірімдер мен студенттер арасында кеңінен таралған құбылысқа айналды.
Жастар арасындағы депрессия тек психологиялық емес, әлеуметтік мәселе ретінде қарастырылуы тиіс. Өйткені бұл жағдай тек жеке адамның өміріне ғана әсер етіп қоймай, бүкіл қоғамның дамуына да ықпал етеді. Жастар – кез келген мемлекеттің болашағы. Олардың психикалық саулығы бұзылса, еңбек өнімділігі төмендейді, өзіне деген сенімсіздік пайда болады, шығармашылық қабілеттері бәсеңдейді. Сондықтан бұл мәселені шешу үшін оны терең зерттеп, себептерін анықтау маңызды.
Қазіргі қоғамның жастары неліктен күйзеліс пен депрессияға ұшырайды?
Жастар арасындағы депрессияның ең басты себептерінің бірі – болашаққа деген сенімсіздік. Бүгінгі таңда көптеген елдерде экономикалық тұрақсыздық, жұмыссыздық, қаржылық қиындықтар белең алған. Университетті үздік бітірген түлектің өзі лайықты жұмыс табу қиынға соғатынын түсінгенде, уайымға салынады. Бұл өз кезегінде олардың өзін-өзі бағалауына теріс әсер етеді.
Білім беру жүйесіндегі қысым да жастарды күйзеліске түсіретін маңызды факторлардың бірі. Мектептер мен жоғары оқу орындарында қойылатын талаптар жылдан-жылға күшейіп келеді. Оқушылар мен студенттер үздік бағалар алып, беделді университеттерге түсу үшін күндіз-түні дайындалуға мәжбүр. Ал бұл олардың психикалық және физикалық денсаулығына зиян тигізеді. Әсіресе, ата-аналардың жоғары үміті кейбір жастарға үлкен стресс тудырады.
Әлеуметтік желілердің әсері де жастардың психикалық күйіне айтарлықтай ықпал етеді. Бүгінде Instagram, TikTok, Twitter секілді платформаларда әркім өзінің ең бақытты, сәтті, әдемі сәттерін ғана жариялайды. Бұл шынайы өмір мен виртуалды әлем арасындағы алшақтықты ұлғайтады. Өз өмірін басқалармен салыстырған жастар өзін сәтсіз, бақытсыз сезінеді. Бұған қоса, кибербуллинг мәселесі де жастардың психологиялық тұрақтылығына кері әсерін тигізуде.
Жеке өмірдегі қиындықтар да жастардың депрессияға түсуіне себеп болады. Достық қарым-қатынастардың бұзылуы, махаббаттағы сәтсіздіктер, жалғыздық сезімі – барлығы да психикалық күйге теріс ықпал етеді. Әсіресе, қоғамда өзін жалғыз сезінетін жастардың саны артып келеді. Бір қарағанда, адамдар әлеуметтік желілер арқылы бір-бірімен тығыз байланыста сияқты көрінгенімен, шын мәнінде олар арасындағы шынайы қарым-қатынас әлсіреп барады. Бұл жастарды эмоционалдық тұрғыда әлсіз етеді.
Депрессия – уақыт өте келе адам өміріне айтарлықтай кері әсерін тигізетін ауыр психикалық жағдай. Ол адамның күнделікті өмірін, жұмыс қабілетін, білім алу процесін, қарым-қатынастарын бұзады. Жастар үшін бұл жағдай өте қауіпті, себебі олар әлі өмірлік тәжірибесі қалыптаспаған, қиындықтармен күресу дағдылары толық дамымаған кезеңде кездеседі. Күйзеліске түскен жастарда өзін-өзі бағалау төмендейді. Олар өздерін пайдасыз, сәтсіз адам ретінде қабылдап, өз мүмкіндіктеріне сенуден қалады. Бұл жағдай олардың болашаққа деген көзқарасын өзгертеді, жаңа бастамалардан қорқуға, ештеңеге қызықпауға әкеледі.
Сонымен қатар, депрессия адамның физикалық денсаулығына да әсер етеді. Ұйқының бұзылуы, бас ауруы, созылмалы шаршау, тәбеттің өзгеруі – бұлардың барлығы психикалық күйзелістің белгілері. Егер бұл жағдай ұзақ уақытқа созылса, жүрек-қан тамырлары аурулары, асқазан-ішек жолдарының мәселелері секілді күрделі денсаулық проблемалары туындауы мүмкін.
Бұл мәселені шешу үшін ең алдымен жастарға психологиялық қолдау көрсету маңызды. Оларға өз сезімдері туралы ашық айтуға мүмкіндік беру керек. Достары мен отбасы мүшелерінің қолдауы, түсіністігі бұл жағдайда үлкен рөл атқарады.
Психолог мамандармен жұмыс істеу де маңызды. Көптеген жастар психологиялық кеңес алуға қорқады немесе оны қажетсіз деп санайды. Бірақ шын мәнінде, маманның көмегімен олар өздерінің ішкі сезімдерін түсініп, олармен қалай күресу керектігін үйрене алады.
Дене белсенділігі мен дұрыс өмір салты психикалық саулықты жақсартудың тиімді тәсілдерінің бірі. Спортпен айналысу, дұрыс тамақтану, ұйқы режимін сақтау – мұның барлығы стрессті азайтып, ми қызметін жақсартады.
Жастарға өз эмоцияларын басқару дағдыларын үйрету де маңызды. Медитация, йога, тыныс алу жаттығулары сияқты әдістер адамның ішкі күйін тұрақтандыруға көмектеседі. Сонымен қатар, сүйікті іспен айналысу, жаңа нәрселер үйрену, шығармашылықпен айналысу да депрессиядан шығуға көмектеседі.
Қоғамда психикалық денсаулық туралы ақпараттандыру жұмыстарын күшейту керек. Университеттер мен мектептерде психологиялық тренингтер өткізіліп, жастарға психикалық саулықтың маңыздылығы түсіндірілсе, бұл мәселені шешуге үлкен қадам жасалар еді.
Мемлекет тарапынан да жастардың психологиялық саулығына көңіл бөлінуі қажет. Тегін психологиялық кеңес беру орталықтарының санын көбейту, жастарға арналған арнайы бағдарламалар мен жобаларды жүзеге асыру – осының барлығы олардың өмір сапасын жақсартуға ықпал етеді.
Жастар арасындағы депрессия – бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі. Оны елемеу мүмкін емес. Бұл тек бір адамның немесе бір отбасының ғана емес, бүкіл қоғамның мәселесі. Сондықтан біз бұл жағдайды өзгерту үшін әрқайсымыз атсалысуымыз керек. Жастарға жан-жақты қолдау көрсету, оларды тыңдау, түсіну және дұрыс бағыт беру – олардың болашағы үшін аса маңызды қадам.
Қазіргі заманда жастар психикалық денсаулық мәселелерімен жиі бетпе-бет келуде. Депрессия, мазасыздық, өзін-өзі бағалаудың төмендеуі және өмірге деген қызығушылықтың жоғалуы сияқты мәселелер көптеген жас адамдар үшін қалыпты жағдайға айналып барады. Бұл құбылыс тек жеке тұлғалардың ғана емес, жалпы қоғамның да үлкен мәселесіне айналып отыр. Депрессияға ұшыраған жастардың саны артып, олардың өмір сапасы төмендеуде.
Жастар арасындағы депрессияның таралуына ықпал ететін көптеген факторлар бар. Олардың қатарында әлеуметтік қысым, экономикалық тұрақсыздық, білім беру жүйесіндегі бәсекелестік, әлеуметтік желілердің кері әсері, жалғыздық, отбасылық қиындықтар және болашаққа деген сенімсіздік сияқты мәселелер бар. Бұл факторлардың жиынтығы жастардың психикалық саулығына үлкен салмақ түсіріп, олардың өзіндік бағасын төмендетеді, эмоционалдық әлсіздікке әкеледі.
Жастар не себепті депрессияға ұшырайды?
1. Әлеуметтік қысым және жоғары талаптар
Қазіргі қоғамда жастарға қойылатын талаптар өте жоғары. Мектепте үздік болу, университетке түсу, жақсы жұмыс табу, қаржылық тұрақтылыққа жету – осының бәрі жас адамдарға үлкен қысым жасайды. Ата-аналар мен мұғалімдер баланың табысты болуын қалайды, бірақ бұл кейде артық талаптарға айналып, жас адамның психикасына зиян тигізеді. Кейбір ата-аналар өз балаларының жетістіктерін басқа балалармен салыстырады, ал бұл өз кезегінде жас адамның өзін төмен сезінуіне, күйзеліс пен мазасыздыққа әкеледі. Оқушылар мен студенттер үнемі үздік нәтижелер көрсетуге тырысып, демалыссыз жұмыс істейді, бірақ бұл олардың психологиялық және физикалық денсаулығына зиян келтіреді.
2. Әлеуметтік желілердің әсері және өзін-өзі салыстыру
Қазіргі жастардың көпшілігі әлеуметтік желілерде белсенді. Instagram, TikTok, Facebook сияқты платформаларда адамдар өздерінің ең жақсы сәттерін ғана көрсетеді. Түрлі блогерлер мен танымал адамдар сәнді өмір салтын насихаттайды, мінсіз дене бітімін көрсетеді, табысты болудың "рецепттерін" ұсынады. Мұндай контентті көрген жастар өз өмірін өзгелердің өмірімен салыстырып, өзін кем сезіне бастайды. Шынайы өмірде әр адамның проблемалары, қиындықтары мен сәтсіздіктері бар, бірақ әлеуметтік желілер бұл туралы айтпайды. Осылайша, жастар өздерінің "жетістіктерінің аздығына" күйініп, өмірге деген қызығушылығын жоғалтады. Сонымен қатар, кибербуллинг (интернет арқылы қорлау, мазақ ету) де жастар арасындағы депрессияның себептерінің бірі болып табылады. Кейбір адамдар әлеуметтік желілерде өзгені мазақ етіп, олардың психологиялық саулығына зиян тигізеді. Әсіресе, жасөспірімдер мұндай жағдайларға өте сезімтал келеді.
3. Жеке қарым-қатынастардағы қиындықтар
Достық пен махаббат – кез келген жастың өміріндегі маңызды аспектілердің бірі. Алайда, қарым-қатынастардағы түсініспеушіліктер, достардың алдап кетуі, сүйген адамның сатқындығы, жалғыздық сезімі жастардың психологиялық жағдайына үлкен әсер етеді. Жалғыздық қазіргі заманның ең үлкен мәселелерінің біріне айналды. Тіпті адамдар көпшілікпен араласса да, кейде өзін жалғыз сезінеді. Шынайы қарым-қатынастардың орнын виртуалды байланыстар басып, жастар өз эмоцияларын ашық білдіруден қорқатын болды. Бұл олардың ішкі жан дүниесінің бұзылуына алып келеді.
4. Экономикалық қиындықтар және болашаққа деген сенімсіздік
Көптеген жас адамдар қаржылық қиындықтарды бастан кешіреді. Оқу ақысы, баспана жалдау, күнделікті шығындар – мұның бәрі жастар үшін үлкен стресс көзі. Жұмыс табу мәселесі де олардың психикалық күйіне кері әсер етеді. Университетті бітірген жас мамандар тәжірибесіз болғандықтан, өз мамандығы бойынша жұмыс табу қиынға соғады. Бұл олардың өз болашағына деген сенімін әлсіретеді.
Жастардағы депрессияның негізгі белгілері мыналар:
Көңіл-күйдің ұзақ уақыт төмен болуы – адам ештеңеге қызықпайды, өмірден ләззат алмайды.
Шаршау және энергияның азаюы – жастар өздерін үнемі шаршаңқы сезінеді, күш-қуаты жоқ сияқты болады.
Ұйқының бұзылуы – кейбір жастар тым көп ұйықтайды, ал кейбіреулері ұйқысыздықтан зардап шегеді.
Өзін-өзі бағалаудың төмендеуі – олар өздерін сәтсіз адам ретінде сезініп, ешкімге керексізбін деп ойлайды.
Қоғамнан оқшаулану – депрессияға ұшыраған жастар достарымен, отбасымен қарым-қатынасты үзеді, көп жағдайда жалғыз болуды қалайды.
Суицидтік ойлар – ең қауіпті белгі. Мұндай ойлар пайда болса, дереу мамандардың көмегіне жүгіну керек.
Депрессияның алдын алу үшін жастарға жан-жақты қолдау қажет. Оларға өз эмоцияларын ашық айтуға мүмкіндік беру, психологиялық сауаттылықты арттыру, спортпен айналысуға жағдай жасау, қаржылық сауаттылықты үйрету және әлеуметтік желілердегі жалған стандарттардың әсерін азайту маңызды. Сонымен қатар, мектептер мен университеттерде психологиялық тренингтер өткізу, жастарға арналған тегін психологиялық орталықтар мен сенім телефондарының санын көбейту қажет.
Бұл мәселені шешу – тек жастардың ғана міндеті емес. Оған бүкіл қоғам, ата-аналар, мұғалімдер, психологтар, мемлекеттік және қоғамдық ұйымдар атсалысуы керек. Егер біз бүгін жастардың психикалық денсаулығына немқұрайлы қарасақ, ертең тұтас бір ұрпақтың өмір сапасы төмендеп, олардың болашаққа деген сенімі жоғалуы мүмкін.
Жастар – кез келген мемлекеттің болашағы. Олардың психикалық саулығы – елдің дамуы мен өркендеуінің кепілі. Сондықтан қоғам ретінде бұл мәселеге бей-жай қарамай, жастарға қолдау көрсетіп, олардың болашағына сенім ұялатуымыз қажет.
Жетісу–Ақпарат
Фото: Freepik
