Қоғамның ең әлсіз мүшелері болғандықтан балалар ерекше қорғауды және қолдауды қажет етеді. Қазақстанда балалардың құқықтарын қорғау мәселелері өте өзекті. Себебі мемлекет осы салада тиімді саясатты дамытуға және өскелең ұрпаққа қауіпсіз әрі толыққанды даму үшін қажетті жағдайлар жасауға мүдделі.
Қазақстан Республикасының Конституциясы – бала құқығын заңды түрде реттеудің негізі және әр азаматтың лайықты өмір сүру құқығын бекітетін құжат. Бала құқығын қорғау үшін «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы» заңы арнайы қабылданған. Онда кәмелетке толмағандардың құқықтарын және заңды мүдделерін қорғау қағидалары бекітілген. Сондай-ақ еліміз БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы Конвенциясын ратификациялап, халықаралық стандарттарға адалдығын дәлелдейді.
Әр баланың сапалы білім мен медициналық қызметке қол жеткізу құқығы қамтамасыз етілуі тиіс. Сондықтан «Білім берудің жол картасы» және «Сау ұлт» атты мемлекеттік бағдарламалар білім мен денсаулық сақтау сапасын жақсартуға бағытталған. Соған орай ауылды жерлерде мектеп пен медициналық пункттер салынып, цифрлық білім беру материалдарына қолжетімділік бағдарламалары әзірленуде. Бұл қала мен ауыл арасындағы айырмашылықты азайтуға көмектеседі.
Балалардың құқығын қорғаудың маңызды бөлігі – зорлық-зомбылықпен және қатігез қарым-қатынаспен, оның ішінде тұрмыстық және мектептегі зорлық-зомбылықпен күресу. Қазақстан үкіметі зорлық-зомбылық деңгейін төмендетуге бағытталған бағдарламаларды белсенді түрде жүзеге асырып, бала құқығы мен көмекке қол жеткізу туралы ақпараттық науқандарды жүргізуде. Ол үшін бала мен ата-ана қажет болған жағдайда жүгінетін арнайы сенім телефон желісі мен қолдау орталықтары құрылды. Сонымен қатар, балаға қатігездік көрсеткендер үшін қылмыстық жауапкершілік қарастырылды.
Отбасы мен балаларға әлеуметтік қолдау көрсету маңызды. Мемлекет балаларға арналған әлеуметтік жәрдемақыны қамтамасыз етіп, көп балалы отбасылар мен жалғызбасты ата-аналарды қолдайды. Бұл кедейлікті төмендетуге және балалардың өмір сүру жағдайын жақсартуға көмектеседі.
Мемлекеттік және қоғамдық ұйымдар отбасылық құндылықты нығайтуға көп көңіл бөледі. Өйткені бала адамгершілік және этикалық қасиеттерді ең алдымен отбасында алады. Соған орай отбасылық тәрбиені қолдау бағдарламалары іске асырылып, ата-аналарға арналған курстар өткізіледі. Тіпті, мектептерде үлкендерге құрмет пен теңдікке тәрбиелеу сабақтары енгізілуде. Отбасын нығайту балаларды тәрбиелеуге қолайлы әрі тұрақты орта құруға ықпал етеді.
ЮНИСЕФ секілді халықаралық ұйымдармен белсенді түрде ынтымақтастықта жұмыс істейтін Қазақстан Республикасы тәжірибе алмасу мен балалар құқығын қорғаудың озық әдістерін енгізуді жалғастыруда. Бірлескен жобалар әлеуметтік қолдауды жақсартуға, білім беру стандарттарын енгізуге және балалардың өмір сүру деңгейін арттыруға бағытталған.
Балалар құқығын қорғау маңызды міндет саналатын елімізде өскелең ұрпаққа қолайлы әрі қауіпсіз жағдай қалыптастыруға елеулі қадамдар жасалуда. Заңнамалық бастамалар, әлеуметтік қолдау бағдарламалары мен білім беру жобалары балаларға тек физикалық қауіпсіздікті ғана емес, жан-жақты дамуға да мүмкіндік береді. Осы бастамаларды сақтау мен дамыту болашақта білімді және дені сау ұрпақтың өсуіне, тәрбиелеуіне, елдің өркендеуіне және тұрақтылыққа ықпал етеді.
Қанат Қарымсақов,
ҚР Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің
Жетісу облысындағы өкілі
Фото: gov.kz
