Қазір экрансыз өмірді елестету қиын. Жұмыс пошталарына жауап беру, әлеуметтік желілерді шолып шығу, Zoom жиындарына қатысу – мұның бәрі көру мүшелеріне үлкен салмақ түсіреді. Зерттеулерге сенсек, бүгінде ересек адамның экран алдындағы орташа уақыты күніне 6 сағаттан асады. Бұл – ояу өміріміздің үштен бір бөлігі.
Turkystan.kz сайты Англиядағы Англия Раскин университетінің Көру және көз ауруларын зерттеу институтының директоры, офтальмолог Шахина Парданның пікіірн жариялады. Оның айтуынша, басты мәселе – көз бұлшықеттерінің шаршауы.
«Экранға ұзақ қараған кезде көзіміз жақын нүктеге үнемі фокус жасап тұрады. Бұлшықеттер – әсіресе көздің ішіндегі кірпікті бұлшықет – тоқтаусыз жұмыс істейді. Жас ұлғайған сайын бұлшықеттер әлсіреп, тез шаршайды», – дейді маман.
Осыдан барып адамның көзі талып, бұлдырап көру, бас ауруы, құрғау және жалпы шаршау сияқты белгілер пайда болады. Бұл – компьютерлік көру синдромы деп аталады. Алайда оны болдырмауға көмектесетін нақты жолдар бар. Назарларыңызға көруді сақтау үшін ғылыми негізделген 5 қарапайым кеңес ұсынамыз:
1. 20-20-20 ережесін қолданыңыз
Америкалық оптометрия қауымдастығы ұсынған бұл әдіс көзге үнемі тынығу берудің тиімді тәсілі. Әр 20 минут сайын 20 фут (шамамен 6 метр) қашықтықтағы нысанға кемі 20 секунд бойы қарау керек.
Бұлшықет кернеуін азайтып, көздің құрғауын болдырмауға көмектеседі. Зерттеулер көрсеткендей, бұл тәсілді қолданған адамдардың көзінің жай-күйі жақсарған.
2. Жұмыс орнын дұрыс ұйымдастырыңыз
Экранның орналасуы, жарықтың түсуі және жұмыс үстелінің биіктігі көзге тікелей әсер етеді. Экран көз деңгейінде болғаны дұрыс. Басты еңкейту мойын мен иық бұлшықеттеріне салмақ түсіреді. Артық жарық пен шағылысу экранды көруді қиындатады.
Жарықты жанама етіп орналастырыңыз, қажет болса, антибликовый фильтр қолданыңыз. Экран терезеге тура қарап тұрмасын – бұл көруді қиындатады.
3. Жиі жыпылықтаңыз
Экран алдында отырған кезде адам орташа есеппен 66%-ға сирек жыпылықтайды. Бұл көздің құрғауына әкеледі. Норма бойынша адам минутына 15–20 рет жыпылықтауы керек, ал экранға телміргенде бұл көрсеткіш 4–6 ретке дейін түседі.
Көзіңізді ылғалдандыру үшін жұмыс орнында «Жыпылықта!» деген ескертпе қағаз іліп қоюға болады. Сондай-ақ, егер кеңсе ішіндегі ауа құрғақ болса, ауа ылғалдандырғыш немесе су құйылған ваза қойып қойыңыз.
4. Көк жарық сүзгісін қосыңыз
Экрандардан бөлінетін көк жарық (әсіресе 400–470 нанометр диапазонында) көздің тор қабығына әсер етіп, ұзақ мерзімді зақым келтіруі мүмкін. Ашық экран, әсіресе қараңғыда, көз қарашығын жиырып, көзге қосымша күш түсіреді.
Көптеген смартфон мен компьютерлерде көк жарықты азайтатын «түнгі режим» бар. Бұл режимді қосып қою – көзді қорғаудың бір жолы. Сонымен қатар, көк жарыққа қарсы көзілдірік те пайдалы болуы мүмкін. Алайда олар көздің жасқа байланысты бұзылуын (мысалы, макулалық дегенерация) толықтай болдырмайды.
5. Құрылғыларды орнымен пайдаланыңыз
Жұмыстан тыс уақытта да көпшілігіміз экраннан бас алмаймыз. Бұл – көздің демалу уақыты мүлде жоғалады деген сөз. Уақытыңыздың қай бөлігі экранға кететінін бақылап көріңіз.
Мысалы, Forest қосымшасы телефонға қарамай өткен уақытыңыз үшін «ағаш отырғызады» – ал егер телефонға қайта үңілсеңіз, ағаш «қурап қалады». Тағы бір қосымша – OneSec, TikTok немесе Instagram сияқты қосымшаларды ашпас бұрын 1 секундтық кідіріс жасайды. Бұл санаға аз да болса үзіліс беріп, «Қазір мен шынымен осыны ашқым келе ме?» деп ойлануға мүмкіндік береді.
Экраннан мүлде бас тарту мүмкін емес. Бірақ көзге күтім жасау – өз денсаулығымызға жасаған маңызды қадам. Бұл кеңестерді күнделікті әдетке айналдырсаңыз, көзіңізге түсетін ауырлықты жеңілдетіп, көру қабілетіңізді сақтап қала аласыз.
