Білім беру саласы қазіргі таңда қарқынды өзгерістер мен жаңартуларды бастан өткеруде. Бұл өзгерістердің басты қозғаушы күші – жаңа технологиялар мен инновациялық әдістер. Қазіргі заманғы технологиялар білім беру жүйесіне көптеген артықшылықтар қосып қана қоймай, оқытушылар мен оқушылардың оқу процесіне деген көзқарасын түбегейлі өзгертті. Білім беру жүйесінде цифрлық технологиялардың қолданысы, әсіресе соңғы жылдары, барлық білім беру деңгейлерінде жаңа серпін алып отыр. Бұл мақалада жаңа технологиялардың білім беру жүйесіне қалай енгізіліп жатқандығы, олардың оқыту сапасына әсері, қазіргі заманғы білім беру әдістері мен олардың болашақтағы даму мүмкіндіктері қарастырылады.
Жаңа технологиялардың білім беру жүйесіндегі орны
Білім беру жүйесінде цифрлық технологияларды қолдану бүгінде маңызды трендке айналды. Қазақстанның көптеген мектептері мен оқу орындары қазірдің өзінде жаңа технологиялармен жабдықталған және оларды оқу процесіне енгізу бойынша түрлі шаралар қабылдауда. Мұндай технологиялар оқытушыларға өз жұмысын тиімді ұйымдастыруға мүмкіндік береді, ал оқушыларға – білім алу процесін ыңғайлы әрі қызықты етуге жол ашады. Мысалы, “Bilimland” сияқты онлайн платформалар Қазақстанда белсенді түрде қолданылып, оқушыларға математика, физика, биология, қазақ тілі мен әдебиеті сияқты пәндер бойынша интерактивті жаттығулар мен тестілерді орындауға мүмкіндік береді. Бұл платформалар оқушыларға оқуға деген қызығушылығын арттырып қана қоймай, білім сапасын да көтереді.
Онлайн және қашықтан оқыту
Қашықтан оқыту бүгінде тек пандемия кезіндегі уақытша шара ғана емес, ұзақ мерзімді, тиімді білім беру форматы ретінде қалыптасты. Қазақстанның мектептері мен жоғары оқу орындары қашықтан оқытуға көшу арқылы білім беру жүйесін жаңартуда. 2020 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің бастамасымен қашықтан оқыту бағдарламасы бүкіл ел аумағында іске қосылды. Бұл шара оқушылар мен студенттерге пандемия кезінде білім алуды жалғастыруға мүмкіндік берді, бірақ бұл әдіс тек уақытша шешім болып қала алмайды. Қазіргі уақытта қашықтан оқытуға деген сұраныс өсіп келеді, ал онлайн платформа мен цифрлық технологияларды қолдану білім беру саласын өзгертуге ықпал етуде.
Қазақстандық білім беру жүйесінің басты ерекшеліктерінің бірі – “Қашықтан білім беру орталықтары” мен “E-learning платформаларының” дамуы. Бұл онлайн білім беру платформалары балалар мен студенттерге өз бетімен оқуға, тапсырмалар орындауға және білімін тексеруге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, интернет желісінде көптеген ашық курстар мен тегін білім беру ресурстары ұсынылуда. Қазақстандағы жоғары оқу орындары да қашықтан оқыту әдісін кеңінен қолдана бастады.
ЖОО-ларда онлайн оқыту барысында видеоконференциялар, вебинарлар мен оқу веб-сайттары, сондай-ақ арнайы платформалар пайдаланылады. Статистика бойынша, соңғы үш жылда Қазақстандағы жоғары оқу орындарының 70%-дан астамы онлайн курстарды белсенді түрде ұсынып келеді. Бұл көрсеткіш білім беру процесінің тиімділігін арттыруға және оқушылар мен студенттердің білім деңгейін жоғары деңгейге көтеруге мүмкіндік береді.
Виртуалды және қосымша шындықтың білім беру үдерісіндегі рөлі
Қазіргі заманғы білім беру технологиялары арасында виртуалды шындық (VR) және қосымша шындық (AR) технологиялары да кеңінен қолданыс табуда. Бұл әдістер оқушылардың оқу процесін жандандырып, олардың білім алу тәжірибесін әлдеқайда қызықты етеді. Виртуалды және қосымша шындық технологиялары арқылы оқушылар пәндерді оқып-үйрену барысында нақты өмірдегі жағдайларды тәжірибеден өткізе алады. Мысалы, биология пәнінде оқушылар виртуалды зертханаларда тәжірибелер өткізіп, түрлі биологиялық процестерді өз көздерімен көре алады.
Қазақстанның бірнеше мектептері мен колледждері VR және AR технологияларын қолдану арқылы пәндерді оқытуда озық тәжірибе көрсетуге тырысуда. Мысалы, Алматы қаласындағы №12 мектеп биология пәнінде виртуалды зертхананы қолдана отырып, оқушыларға қиялдағы әлемді зерттеуге мүмкіндік береді. Бұл оқушыларға тек теориялық білімді ғана емес, практикалық дағдыларды да үйренуге көмектеседі.
Сонымен қатар, AR технологиясын қолдану арқылы география сабағында оқушылар әлемнің түрлі бөліктеріне виртуалды саяхат жасап, мәдениет, табиғат және әлеуметтік құрылымдарды зерттей алады. Бұл әдіс пәнге деген қызығушылықты арттырып, оқушылардың тақырыпты терең меңгеруіне ықпал етеді.
Жасанды интеллекттің білім беру саласындағы ықпалы
Жасанды интеллект (AI) білім беру жүйесіне жаңа мүмкіндіктер мен жақсартулар әкелуде. AI технологиясы оқушылардың жетістіктерін бағалау және білім беру процесін жеке тұлғаға бейімдеу үшін қолданылады. “Khan Academy” сияқты онлайн платформалар AI арқылы оқушылардың жеке оқу қарқынын анықтап, әртүрлі тапсырмаларды ұсынып, оқушының деңгейіне сәйкес білім беру бағдарламасын түзетеді.
Мысалы, AI негізіндегі тестілеу жүйесі оқушының білім деңгейін бағалауға мүмкіндік береді, әрі әрбір оқушыға сәйкес тапсырмалар ұсынады. Бұл әдіс білім беру процесін персонализациялап, оқушылардың әрқайсысына жеке көзқарас жасауға мүмкіндік береді.
Жасанды интеллекттің тағы бір артықшылығы – мұғалімдердің жұмысын жеңілдетуі. AI жүйелері мұғалімдерге оқушылардың прогресін автоматты түрде бақылап, олардың қай тақырыптарда қиындықтар туындағанын анықтап, жеке ұсыныстар жасайды. Осылайша, оқытушылар оқушылардың оқу барысында кездескен қиындықтарына тиімді шешімдер ұсына алады.
Оқу ойындары мен интерактивті әдістер
Оқу ойындары мен интерактивті әдістер білім беру үдерісінің маңызды құрамдас бөлігіне айналды. Мұндай әдістер оқушылардың қызығушылығын арттырып, білім алуды жеңіл әрі көңілді етеді. “Kahoot!”, “Quizlet” сияқты платформалар оқушыларға түрлі тесттер мен викториналар арқылы өз білімдерін тексеруге мүмкіндік береді. Бұл әдістер тек білімді тексеріп қана қоймай, оқушылардың жадысын дамытуға, зейінін арттыруға және логикалық ойлау қабілетін жақсартуға ықпал етеді.
Қазіргі кезде Қазақстанның көптеген мектептерінде оқу ойындары мен интерактивті әдістер қолданылады. Мысалы, Алматы қаласындағы “№22 мектеп” оқушылары үшін оқу ойындарын өткізіп, оларды пәнге қызықтырып, білімдерін арттыруда. Бұл оқушылардың сабақты жақсы меңгеріп, белсенді түрде қатысуына мүмкіндік береді.
Жаңа технологиялармен байланысты қиындықтар
Жаңа технологиялардың білім беру жүйесіне енгізілуі көптеген артықшылықтар ұсынса да, кейбір қиындықтар туындауы мүмкін. Біріншіден, ауылдық және шалғай аудандарда интернетке қолжетімділік мәселесі бар. Бұл оқушылардың қашықтан оқытуға қатысуын шектейді. Сонымен қатар, жаңа технологияларды қолдану үшін мұғалімдердің дайындық деңгейі де маңызды. Олар жаңа жүйелер мен платформаларды меңгеріп, қолдану үшін арнайы оқытудан өтуі керек.
Екіншіден, оқытушылар мен оқушылар арасындағы қарым-қатынас өзгеруі мүмкін. Технологиялар білім беру процесін жеңілдетсе де, олар жеке қарым-қатынас, топтық жұмыс және басқа да әлеуметтік дағдылардың дамуына кері әсер етуі мүмкін. Бұл мәселе оқу процесінде технология мен дәстүрлі оқыту әдістерін үйлестіру арқылы шешілуі мүмкін.
Болашақтағы өзгерістер мен даму бағыттары
Қазақстанда білім беру жүйесін жаңғырту бойынша көптеген жұмыстар жүргізілуде. Олардың бірі – барлық мектептер мен оқу орындарын цифрландыру. Бұл бастаманың мақсаты – оқушылар мен студенттер үшін сапалы білім алу мүмкіндігін арттыру, мұғалімдерге оқу процесін тиімді ұйымдастыруға мүмкіндік беру. Жаңа технологиялар мен инновациялық әдістер білім беру жүйесінде үлкен өзгерістер жасауға ықпал ететін негізгі құралдарға айналады.
Болашақта білім беру жүйесі тек цифрландырумен ғана шектелмей, оқушылардың психологиялық және эмоционалдық жағдайын да ескеру керек. Оқушылардың денсаулығы мен әлеуметтік дағдыларына арналған жаңа бағдарламалар, психологиялық қолдау қызметтері мен әлеуметтік педагогтар рөлі де арта түседі. Осы бағыттағы жұмыс білім беру процесін барынша теңдестіріп, оқушылардың барлық қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталуы керек.
Бұл процестер білім беру жүйесін тиімді және әділ ету үшін маңызды қадамдар болмақ.
Жетісу-Ақпарат
Фото: egemen.kz
