Оқи отырыңыз
ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқы Ассамлеясының отырысында референдум өткізу туралы мәселе қозғап: "Ол халықтың еркімен жүзеге асатын процесс", - деп атап өткен болатын. Бұл демократиялық қоғамның маңызды институттарының бірі ретінде қалыптасты. Сондай-ақ, референдум өткізу ҚР Конституциясының 3-бабында көрсетілген, яғни, халықтың сайлау процесіне қатысуы заңды. Осыны негізге ала отырып ел Президенті Конституцияны өзгерту еркін халыққа ұсынып отыр. Осыған дейін Ата заң төрт рет өзгерсе де, бірде-бір рет референдум өтпеген. Сол себепті референдумды қолдау аса маңызды.
Қазір ҚР Парламенті және жергілікті мәслихат депутаттары ел ішін аралап осы реформа туралы түсіндіріп жүр. Өзгерістер, суперпрезиденттік басқару үлгісінен президенттік республикаға түбегейлі көшуді, бірқатар билік өкілеттігін қайта бөлуді, парламенттің рөлін күшейтіп, мәртебесін арттыруды, елді басқару ісіне халықтың қатысу мүмкіндігін кеңейтуді, азаматтардың құқықтарын қорғау тәсілдерін жетілдіруді көздейді.
Елорда мен Алматыдан алыс аймақтар үшін маңызды өзгерістің бірі – облыс әкімдеріне байланысты. Конституцияның 87-бабы 4-тармағындағы жаңа өзгеріске сәйкес оларды Президент облыс аумағында орналасқан мәслихат депутаттарының келісімімен тағайындайды. Бұл өңірдің дамуына, қордаланған мәселелердің шешілуіне ықпал етеді. Мемлекет басшысы облыс әкімі болуға кемінде екі кандидатура (одан көп болуы да мүмкін) ұсынып, дауысқа салады. Дауыс беруге қатысқан депутаттардың көп дауысын жинаған кандидат облысқа басшы бола алады.
Жергілікті билікке қатысты Президенттің өкілеті азайып, мәслихаттардың рөлінің артуы жауапкершілікті күшейтеді. Сонымен қатар, Мәжіліс депутаттарына үміткерлер енді тек партия атынан ғана емес, жеке азамат ретінде де сайлауға түсуге хақы бар. Конституцияның 50-бабы, 3-тармағының және 51-бабы, 1-тармағының жаңа редакциясында көрсетілген бұл өзгеріске қатысты тағы бір жайт – бір мандатты аумақтық сайлау округі бойынша сайланған Мәжіліс депутаттарының мандатын кері қайтарып алу мүмкіндігі пайда болады.
Конституцияның жаңа 83-1-бабының нормаларына сәйкес, адам құқықтарын қорғайтын Уәкіл ешкімге бағынбайды. Бұл оның ешкімге жалтақтамай өзін ісін толық атқаруына мүмкіндік береді.
Ақпарат алудың әр алуан тәсілі дамыған заманда көзіқарақты әр азамат конституциялық реформа жайында өз бетінше ізденіп, толық біле алады. Ендігі міндет – референдумға немқұрайлы қарамай, белсенді қатысу. Саяси өзгеріске бей-жай қарамаған тұрғындар заң үстемдік ететін қоғам орната алатыны анық. Сол себепті азаматтарды белсенді болуға шақырамын.
Болат СЕРИЕВ,
І.Жансүгіров атындағы Жетісу университетінің жастар саясаты жөніндегі проректоры
Алматы облысы
