Оқи отырыңыз
Ит – жеті қазынаның бірі. «Ит – адамның досы» деп те жатамыз. Иттер күзетшілік, мал бағып-жаюға пайдаланылып, аңшылық кезінде де көптеген қызмет атқарып, адамға көмектеседі. Десек те, осы жануардан қоғамға, адамдарға қаншалықты зиян келетінін де ұмытпаған жөн. Біздің ауданда да бұл мәселе толғанарлық тақырыпқа айналып отыр.
Бүгінде аудан аумағында қаңғыбас иттер көп. Иесіз иттер қазір адамдарға қауіп төндіріп тұр. Тіпті, жұқпалы ауруларды тарату, ауыл тазалығына нұқсан келтіру, адамдарды қауып алу, талап тастау сияқты мәселелердің қаңғыбас иттерден туындап жататыны жалған емес. Қысқасы, ит иттігін жасайды. Мұндай иесіз иттердің өмірімізге қаншалықты қауіпті екенін біле тұра, олардың санын көбейтпеуді, қазірден бастап жоюды дұрыстап қолға алған жөн.
Қазір қаңғыбас иттер тұрмақ, аулада күні бойы ұйқыдан бас көтермей жататын жалқау төбеттердің өздері күйлеген бір топ серіктеріне қосылып, төбесін көрсетпей тентіреп кететін беймаза мезгіл туды. Айтқанына көніп, айдағанына жүретін тәртіпті төбеттердің өздері осындай кезде көздері қанталап, жүйкелері жұқарып, тіпті шақырып, қайтармақ болған қожайындарының өзіне бағынбай, қарсы шабуылдаудан тайынбайды. Осындай қауырт кезеңде қызғаншақ иттер алдына келсе ешкімді де аямасы даусыз.
Бір жағынан қаңғыбас иттердің көбеюіне адамдардың өздері де себепкер. Өйткені, күшік кезінде асырап, бағып-қағып, кейін өскен соң бос жібере салады да осыдан келіп қаңғыбас итке айналады. Міне, осындай иесіз қалған көше кезбелері Ескелді ауданы бойынша бүгінде көбейіп, күнкөрістің қамы үшін берсең қолыңнан, бермесең жолыңнан алып, тамақтанып, жабайы жыртқыштарға айналып бара жатқаны да жасырын емес. «Құрғақ қасық ауыз жыртады» дегендей, сөзіміз дәлелді болуы үшін санға жүгінейік. Ескелді аудандық тұтынушылар құқығын қорғау басқармасының жетекші маманы Дамир Бектеновтің айтуынша, өткен жылы елді мекендер аумағында 229 адамды, соның ішінде 14 жасқа дейінгі 97 баланы ит қауып жарақат салыпты. Ал, биылғы жылдың қаңтар айында он шақты адамды, соның ішінде бір баланы ит қауып үлгеріпті. Атап айтқанда, өткен жылы Қарабұлақ ауылдық округінде 127, Алдабергенов ауылдық округінде 25, Бақтыбай ауылдық округінде 21 осындай оқыс оқиға тіркеліпті. Өкінішке орай, солардың ішінде адамның сенімді досы 12 адамды бетінен, 3-еуін басынан жаралапты.
Тұрғындарға иттердің тұтқиылдан тап болып, арсылдап, айбат көрсетіп, үрей туғызатын мысалдарын тізе берсек жетіп-артылады. Ақпарат құралдары қаңғыбас иттердің талау салдарынан республика аумағының жер-жерлерінде балалардың көз жұмған оқыс оқиғалары жайлы жабыла жазып жатады. Абырой болғанда, әзірше, бізде ондай орны толмас өкінішке жол берілген жоқ. Иттер – өте тез көбейетін жануар. Мамандардың айтуынша, олар 6 айдан 12 жылға дейін балалауға қабілетті. Олардың санын азайтпаса, уақыт өте келе, қоғамға өте үлкен зиян келтіреді.
Шора БАТЫРБАЕВ.
Ескелді ауданы.
