Оқи отырыңыз
Қазіргі таңда латын әліпбиіне көшу қызу талқыланып жатқан мәселе екені белгілі. Тіл білімінің мамандары осы орайда әртүрлі нұсқаларды ұсынуда.
Алдыңғысына қарағанда осы жолы Елбасының назарына, жалпыжұртшылықтың талқылауына ұсынылған нұсқа көңілге қонымдылау. Бір әріпті екі-үш таңбамен қосарлап беру, шындығында шатасу болар еді. Оны қабылдау да оңай емес, әрі қазақтың сөзінің шұрайлылығын, сөйлемінің ұзақтығын ескерсек, оны жазып, оқу да қиындық туғызады. Сондықтан әр әріп өзінше таңбаланғаны жөн деп ойлаймын. Осы тұрғыдан алғанда әріпті дәйектермен бейнелеу де дұрыс шешім. Дегенмен, бірыңғай дәйекпен беру сөйлемнің жазылу көркемдігіне нұқсан келтіруі мүмкін. Өйткені қазақтың ә, қ, ң, ұ, ү сынды әріптері бір сөзде бірнеше рет қолданылып жатады.
Жалпы халқымыздың жаңа жазу үлгісіне көшуі аса маңызды мәселе. Латын әліпбиі бізге жат емес. Кезінде ата-әжелеріміз де осы тілде жазып, оқыған. Өткен ғасырдың сонау отызыншы жылдары сауатын ашқан менің апам кеңестік әскер қатарында жүргенімде латын қарпімен хат жазатын. Мектепте неміс тілін оқығандықтан мазмұнын көп қиналмай-ақ түсінетінмін. Бара-бара өзім де апама латын қарпімен сәлем хат жолдауға көштім.
Апам айтып отырушы еді, жаз маусымында ауылға Үштөбеден Қызыл отаудың екі мұғалімі келіп, бүкіл тұрғындарға киіз үйдің ішінде тіл сындыртып кетті деп. Анам осылайша ғұмыр бойы латын қарпімен жазып, сызып жүрді. Қазіргі кезең мен ол заманның арасы жер мен көктей емес пе? Интернет арқылы жер-жаһанмен жарасып отырған біздер өткен ғасырдағы ата-аналарымыздан қалыс қала қоймаспыз. Оны жас ұрпақтың, тез әрі жеңіл қабылдарына сенімім мол. Шығармаларымыз оқылмай қалады деген де бекер сөз. Ағылшын, я орыс тіліндегі мұрты бұзылмай жатқан кітаптар қаншама?! Құнды дүние қай тілде жазылмасын еленбей қалмайды.
Біз үшін және бір тиімділігі, мемлекеттік тілімізді үйрене алмай жүрген қайсыбір отандастарымыз көзтаныс латын тіліне негізделген қазақ тілін жеңіл меңгереді. Ең бастысы – латын қарпіне көшу арқылы тек түркітілдестерге ғана емес, әлемнің сексен пайызға жуық елдеріне интернет желісі арқылы жақындай түсеміз. Сондықтанда латын қарпіне көшуден қорықпауымыз керек. Керісінше, жаңашылдықты жатсынбай қабылдап, қазақ елінің төл әліпбиін жасауға белсене атсалысу парыз. «Келісіп пішкен тон келте болмайды» деген емес пе, қайткенде де бір байламға келіп қалған секілдіміз.
Әміре ӘРІН,
Алматы облыстық «Жетісу» газетінің бас редакторы.
