Оқи отырыңыз
Ұлттық салт-дәстүрімізді дамытуға, қол- өнерімізді өрістетуге өзіндік үлес қосып, аты әлемге әйгілі қазақ тігіншісі болуды мақсат тұтқан Гүлстан Жандосқызы арманына бастар жолды бүгінде адаспай тапқандай. Себебі, оның қолынан шыққан көздің жауын алар әсем дүниелер, атап айтқанда, көрпе-жастықтың түр-түрі мен ұзатылар қыз жасауының толық топтамасы, тіпті автокөлік орындығының жабындылары, бесік жабдығы қазірдің өзінде үлкен сұранысқа ие.
Қаз-қатар отырып алып тігін мәшинесімен тынымсыз іске кірісіп, шәкірттерімен бірге жасаған сан-алуан пішінді және түрлі-түсті бұйымдарын қолмен ұстап, көзбен көре тұрып, ісмерлікті кімнен үйренгені жайындағы сауалымызға шебердің берген жауабы тіптен таңырқатып тастады. Әрине, өз аузынан естігендей әсер бола қоймас, алайда, көңіл төріне түйгеніміз төмендегідей.
Тарихи қала Таразда туып-өскен Гүлстан 2000-шы жылдардың басында, уақыттың талабы, күнкөрістің қамымен көптің бірі болып, алып шаһар Алматыға қоныс аударады. Бастапқыда бар қажыр-қайратын саудамен айналысуға жұмсаған. Солай жоғын түгендеді, тіршілігін оңалта түсті. Кейіннен кішкентайлы болып, өмірінің мәні мен сәніне айналған қос қызына толымды тәрбие, ең бастысы ананың аялы алақаны, шексіз мейірімі мен сүйіспеншілігі үздіксіз қажеттігін түйсінгенде осыған ыңғайлы істі қолға алуды ұйғарады. Шынында да, егер әр адамның тілегені бірден алдынан шығып, сұрағаны қолына лезде іліге берсе, бәлкім, өмір соншалықты қызықты әрі қымбат болмас па еді?! Сол сияқты Гүлстан да бастапқыда кәдімгідей қиналды, күйзелді, таршылық көрді. Осындай бір кезеңде, тамақ сұраған перзентіне ұсынар ас табылмаған сәтте, жаны жабырқаған әйел жаратқаннан медет тілеп, алақанын жайып тұрып: «Е, Алла, егер осы екі қолыма істейтін бір жұмыс берсең, ешқашан шаршадым демеспін...», – деп серт берген. Сол күні ол түс көреді. Онда ұзын жолдың бойымен жүріп келеді. Айналасы толған адам, бірдеңелерді тігіп жатыр. Алдынан бір абыз қарт шығып, «Осы өнердің барлығы сенікі, қолыңды жай, бердім батамды», – деп бетін сипап, алақанына бір тал ине ұстатқан көрінеді. Шырт ұйқыдан оянған Гүлстан алдымен тас боп жұмылған жұдырығын ашса ине тұрғандай елестейді, алайда, онда ештеңе болмайды. Бұл түсті босқа көрмегенін сезген кейіпкеріміз, бірден анасына енді көрпе тігетінін жеткізеді. Қызының шешіміне таң қалған шешесі, көрпе тігу үлкен өнерді қажет ететінін айтады. Бірақ, алдына мақсат қойса соған жетпей, бір істі қолға алса тындырмай қоймайтын бірбеткей мінез иесі шындап кіріссе жасайтынын айтып, әдетінше ақ параққа жазып, жоспар құра бастайды.
Сөйтіп, бұрындары ине-жіпке еш құмартпаған, тек кішкентай кезінде Айнаш әжесінің ісмерлігіне сүйсіне қарап отыратын келіншек аяқ-асты тігінші болып шыға келеді. Неден бастады дерсіз? Ол балаларына төленетін 4000 теңге жәрдемақыны алады да базарға барады, қажетті мата, мақта сатып алады. Үйге әкеліп, анасының ескі тігін мәшинесіне отырып алып, жүз өлшеп, кесіп, пішіп түнімен отырып екі жастық тігеді. Ол екеуін жай тікпейді, өзінің екі қызына арнағандай, үлкен махаббатпен, бар ынтасы мен өнерін салып құрастырады. Өте әдемі шығады. Сөйтіп, келесі кезең оларды сатуды ойластырады. «Сабақты ине сәтімен» дегендей, ертесінде көршісі үйінде қырық шақты адамға құдайы тамақ беріпті. Қолтығына қысып алып барған қос жастығы қонақтардың қызығушылығын туғызады. Қолдан-қолға өтіп, сатып алушысы да табыла кетеді. Ал, келесі күннен тапсырыс берушілердің қарасы көбейе бастайды. Бастапқыда бұл тек күнкөріс үшін ғана қолға алған кәсіп көрінгенімен, кейіннен Гүлстан көрпе тіксе рахаттанып, жан-дүниесі құлпырып кететінін де байқайды. Сонда өзіне бір көрпеден келер пайда мың теңгенің айналасында ғана. Өйткені, ол сапаға көп мән берген. Әдемілік қашанда көзді қуантып, қызығушылықты арттыра түспей ме?
Ендігі кезекте көрші қыз-келіншектер шеберден осы бір жіңішке істің қыр-сырын үйретуге қолқалайды. Гүлстан бар білгенімен қуана бөліседі. Кейіннен тілшілердің де көзіне ілігіп, «Қазақстан» ұлттық телеарнасындағы «Таңшолпан» бағдарламасына шақырылып, сол арқылы танымалдығы артып, еліміздің түкпір-түкпірінен де сапалы әрі экслюзивті қыз жасауына тапсырыстар көптеп келе бастады. Жалғыз үлгермейтін болған соң үйінің ішінен шағын шеберхана ашып, оншақты көрші келіншекті жұмыспен қамтып отырды. Бұл кезде ол Талғар ауданына қарасты Белбұлақ ауылында тұратын еді.
Гүлстан Жандосқызының Қарасай ауданына қоныс аударуының да өзіндік себебі бар. Журналистерге берген сұхбаттарының бірінде шебер өзінің талабына қолдау көрсетіп, қазақ қолөнерін дамыту жолында бірге иық тіресе жұмыс істеуге пейілді кәсіпкерлермен танысқысы келетінін айтқан. Осылайша, «Алтын жұлдыз» ЖШС-нің басшысы Өмірбек Алтынғатыспен келісімге келіп, іскер азамат пен ісмер әйел мүмкіндік пен шеберлікті тоғыстырып, ортақ шаруаның орайын табуға кірісіп кеткен. Ондағы мақсат – ұлттық құндылықтарымызға құрметті арттырып, сапалы әрі өтімді отандық өнім өндіру. Айта кету керек, аталған серіктестік негізінен арнайы киім тігумен айналысады. Цехта тізбектелген жүзге жуық тігін мәшинесінен жұмысшылардың сан алуан кәсіби формалары пайда болып жатады. Ал, киімге кеткен мата қалдықтарын дәл жанындағы кейіпкеріміз басқаратын шағын шеберхана тігіншілері кәдеге жаратып, лезде оймақтай етіп жастықтар мен көрпешелерге, тіпті, сандықшалар мен қол сөмкелерге айналдыратын көрінеді. Яғни, шығынсыз өндіріс те дұрыс жолға қойылған. Сонымен қатар, мұнда жіңішке іспен айналысам деушілер курстан өтіп, икемділер мен ептілер тұрақты еңбекпен қамтылады. Өйткені, қазір оншақты әйелге жұмыс ұсынылып отырған цехта бұл санды отызға дейін арттыруға мүмкіндік бар. Үнемі ізденіс үстінде жүретін, бір жерде қол қусырып қарап отыра алмайтын Гүлстан мұнымен тоқтап қалмақ емес.
– Қазір халықтың сұранысын осыдан он жыл бұрынғымен салыстыруға болмайды, – дейді шебер бізбен әңгімесінде. – Жұрт сапалы, эксклюзивті дүние іздейді. Әңгіме тойға, қыз ұзатуға қатысты болса, онда қазақ бар жиған-тергенін шашатын халық. Бұрынғы уақыттағыдай көшке артпаса да, бүгінгі қыздардың жасауы түрлене түспесе, кеміген жоқ. Бұл ретте ұзатылатын қыздың жасауына деп көрпе іздейтін болса, базардан да дайынын сатып алуға болады. Бірақ, Қытайдан келетін көрпелердің ішіне синтепон салынады. Ал оның зиянынан басқа пайдасы жоқ. Мен тігетін көрпелерге тек табиғи шикізат – жүн, мақта салынады. Сапа жағынан базардағы әдеттегі жамылғылармен салыстыра алмайсыз. Он, тіпті, жиырма жылға дейін сол қалпында қолдануға болатындай, өз қыздарыма арнап жасағандай тігемін. Төркөрпе, құрақкөрпе, «Махаббат» көрпесі дейсіз бе, он алты түрлі құрақ құраймын. Менің ең басты ұстанымым – сапа! Егер тіккен көрпемнің оюы бір-екі миллиметрге қисайып кетсе, оны ерінбей толығымен сөгіп тастап, қайта тігемін. Бірнеше жыл бұрын көрпе-жастық алған адамдар кейде қоңырау шалып, рахметін айтып жатады. Ал тігуді үйренгендер алғысын білдіріп, жетістіктерімен, қуаныштарымен бөліседі. Олардың шын жүректен шыққан сөздерін естіп, мен де марқайып, қолға алған ісімнің шапағаты елге тиіп жатқанына шаттанып, ертеңгі күніме деген сенімім арта түседі. Мен үшін нағыз бақыт – осы!
Талай-талай шеберлердің сүбелі сайысында топ жарған тігінші «ЭКСПО-2017» халықаралық көрмесіне қатысудан да үмітті. Шетелдіктер қазақ көрпесінің көз тартар көрінісі мен сапасын тамсана әңгімелеп жүрсе дейді. Сондықтан да болар, ол әр кезде, инені қолға алған сайын өзінше бір бөлек әдемі әлемде жүргендей әсерге бөленетінін, әр көрпеде оның жан дүниесінің бір бөлшегі жататынын жасырмайды. Осы күнге дейін өсіріп-жеткізген анасы Баршагүлдің ақ сүтін ақтап, төрткүл дүниеге қазақтың тігінші қызы ретінде танылып, қос қызы – Назеркесі мен Арайлымы мақтан тұтып жүрсе екен дейді. Ал, бір Алла өзіне медет беріп, асқақ арманы оны алға жетелеп, биік белестерге бастай беретініне он саусағынан өнер там-ған кейіпкеріміз бек сенеді.
Клара Көпбаева.
Қарасай ауданы.
