Экологиялық туризм қазіргі таңда әлемде ең жылдам дамып келе жатқан және үлкен әлеуметтік, экономикалық және экологиялық мәнге ие салалардың біріне айналды. Бұл бағыттың негізгі ерекшелігі – табиғатқа зиян келтірмей, жергілікті экожүйелер мен биоәртүрлілікті сақтау арқылы халықтың табиғатқа деген құрметін арттыру болып табылады.
Елдің табиғи ресурстарының байлығы мен қоршаған ортаның сан алуан әсемдігі экологиялық туризмнің даму әлеуетін кеңейтеді. Әсіресе, бай табиғи мұралар мен қорықтар, таулар мен көлдер, ормандар мен далалар экотуризмнің негізгі нысандары ретінде қолданыла алады. Осы тұрғыда экологиялық туризм тек табиғатқа қамқорлық жасауды ғана емес, жергілікті халықтың өмір сүру сапасын арттыруға да бағытталған.
Экологиялық туризмнің ағымдағы жағдайы
Бұл сала қазіргі уақытта дамып келе жатқанымен, оның толық әлеуеті әлі ашылған жоқ. Мұнда экологиялық туризмнің түрлі бағыттарын дамытудың көптеген мүмкіндіктері бар. Шығыс аймақтардағы Алтай мен Тарбағатай, оңтүстіктегі Тянь-Шань таулары, Батыс аймақтардағы Қаратау мен Арал теңізі, орталық аудандардағы Баянауыл мен Көкшетау ұлттық саябақтары экологиялық туризмді дамыту үшін өте қолайлы жерлер болып табылады.
Елдің негізгі экотуризм бағыттары – табиғи резерваттар мен қорықтар, ұлттық саябақтар мен ерекше қорғалатын аумақтар. Мысалы, Алтын Емел ұлттық паркі, Шарын шатқалы, Көкшетау мен Баянауыл сияқты табиғи ескерткіштер экологиялық туризмнің дамуына үлкен ықпал етеді. Бұл жерлер тек экотуризмді дамыту үшін ғана емес, сондай-ақ табиғи орта мен биоәртүрлілікті қорғау мақсатында да маңызды.
Экологиялық туризмнің артықшылықтары
1. Табиғатқа жауапкершілікпен қарау. Экологиялық туризм табиғатты қорғауға және экожүйені сақтауға бағытталған, бұл оны дәстүрлі туризмнен ерекшелейді. Туризм барысында экологиялық тәртіпті сақтау мен қоршаған ортаға зиян келтірмеу принциптері басты назарда болады.
2. Жергілікті халықтың экономикалық әл-ауқатының артуы. Экологиялық туризмнің бірқатар экономикалық пайдасы бар. Жергілікті халықтың жұмыс орындарына қол жетімділігі, ауылдық аймақтардағы шағын кәсіпкерліктің дамуы және ұлттық өнімдерді өндірудің өсуі экотуризмнің ең басты артықшылықтары болып табылады. Қонақүйлер, мейрамханалар, ұлттық қолөнер өнімдерін сататын дүкендер мен табиғи тағамдар өндірушілері үшін жаңа табыс көздері ашылады.
3. Жаңа жұмыс орындарын құру. Экологиялық туризмнің дамуы туристік саланың жаңа мамандарын талап етеді. Экскурсоводтар, гидтер, табиғат қорғаушылар, көлік жүргізушілері мен аспаздар сияқты мамандардың сұранысы артады. Бұл әсіресе шалғай ауылдар мен табиғи аумақтарда жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік береді.
4. Халықаралық аренадағы имидждің артуы. Экологиялық туризм әлемдік туристік нарықта жаңа мүмкіндіктер ашады. Бұл еліміздің табиғи байлықтарын бүкіл әлемге танытуға мүмкіндік береді. Осы сала арқылы халықаралық беделді арттыру, дүниежүзілік туристік қауымдастықта танымал болу мүмкін.
Экологиялық туризмнің дамуына кедергі келтіретін мәселелер
Бұл сала үлкен әлеуетке ие болғанымен, дамуына бірқатар қиындықтар бар. Оның бірі – инфрақұрылымның жетіспеушілігі. Әсіресе, табиғи аумақтарға жету жолдарының нашарлығы мен экотуризм нысандарына қолжетімділіктің төмендігі туристердің санының өсуіне бөгет болуда.
Сонымен қатар, экологиялық туризмді дамыту үшін саяси және құқықтық өзгерістер қажет. Бұл саладағы тиімділікті арттыру үшін табиғатты қорғау заңдарын нығайту, экотуризмге арналған арнайы құқықтық нормалар мен стандарттар енгізу керек. Сондай-ақ, жергілікті тұрғындардың экологиялық туризмге деген қызығушылығын арттыру үшін білім беру мен ақпараттық жұмысты күшейту маңызды.
Экологиялық туризмді дамыту бойынша ұсыныстар
Инфрақұрылымды дамыту. Экологиялық туризмді дамыту үшін жолдар мен көлік жүйесін жақсарту қажет. Туристердің қауіпсіздігі мен жайлылығы үшін қонақ үйлер мен демалыс орындарын жаңартып, экологиялық туризм нысандарының қолжетімділігін қамтамасыз ету керек.
Заңнамалық өзгерістер енгізу. Экологиялық туризм саласын реттейтін арнайы заңнамалық актілер мен ережелер енгізу экотуризмнің тиімділігі мен тұрақтылығын арттырады. Бұл, өз кезегінде, экологиялық туризмді дамыту үшін қажетті құқықтық негіз қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Қоғамдық ағарту жұмыстарын жүргізу. Жергілікті халықты экологиялық туризмнің артықшылықтары мен табиғатқа қамқорлық көрсету принциптері туралы ақпараттандыру қажет. Әсіресе жастар арасында экологиялық мәдениетті қалыптастыру маңызды.
Халықаралық ынтымақтастықты нығайту. Экологиялық туризмді дамыту үшін халықаралық ұйымдармен, туристік агенттіктермен және табиғатты қорғау ұйымдарымен тығыз байланыс орнату керек. Табиғи байлықтар мен экотуризм мүмкіндіктерін әлемдік аренада насихаттау маңызды.
Жергілікті ерекшеліктерді ескере отырып, туризмді дамыту. Экологиялық туризмнің әрбір аймағы өзінің табиғи ерекшеліктеріне сәйкес бағыттарды қалыптастыруы тиіс. Мысалы, тау аймақтары мен ормандарда экотуризмді дамыту бір бөлек, ал көлдер мен су айдындары бойынша басқа тәсілдер қажет. Бұл әртүрлі экологиялық жүйелерді тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.
Экологиялық туризмді дамытуға бағытталған жобалар
1. Алтын Емел ұлттық паркі. Алтын Емел ұлттық паркі экологиялық туризмнің негізгі орталықтарының бірі бола алады. Бұл парк өзінің керемет табиғи ландшафттары мен тарихи ескерткіштерімен танымал. Туристерге арналған экскурсиялар, табиғатқа жақын демалыс және аңшылықтың экологиялық түрлері осы паркте ұйымдастырылуы мүмкін.
2. Шарын шатқалы. Бұл шатқал өзінің ерекше табиғат көріністерімен туристерді таңқалдырады. Елдегі экологиялық туризмге қосымша тартымды нысан ретінде танымал бола алады.
3. Тянь-Шань мен Алтай таулары. Бұл тауларда биологиялық әртүрлілік өте жоғары, бұл табиғатты қорғау шаралары мен экотуризмді дамыту үшін үлкен мүмкіндіктер ұсынады. Бұл аймақтарда тұрақты экологиялық туризмді дамытуға болады.
Экологиялық туризмінің болашағы зор, ал оның дамуы үшін инфрақұрылымды жақсарту, экологиялық заңнаманы нығайту, халықты ақпараттандыру және халықаралық ынтымақтастықты күшейту қажет. Экологиялық туризмді дамыту арқылы еліміз өз табиғи байлықтарын сақтап қана қоймай, экономикасын да нығайта алады.
Аяулым ШЫНГАЕВА
Фото: minkult.49gov.ru
