Бала мінезінің қалыптасуы – ата-ананы ғана емес, бүкіл қоғамды алаңдататын маңызды мәселе. Кейбір балалар ерекше белсенді, тіл алмайтын, тіпті агрессивті мінез көрсетсе, енді бірі тұйық, үндемейтін, өз-өзіне жабық болады. Бұл мінез ерекшеліктері кездейсоқ пайда болмайды – оның артында тәрбиедегі, қарым-қатынастағы немесе психологиялық дамудағы түрлі себептер жатады.
Неліктен кей балалар бұзық болады?
Психологтар мен педагог мамандардың пікірінше, баланың бұзақы мінез көрсетуіне бірнеше фактор әсер етеді:
-
Назар жетіспеушілігі
Көп жағдайда бала назар аудартқысы келіп бұзықтанады. Егер ата-ана баламен жеткілікті уақыт өткізбесе, бала теріс әрекет арқылы көңіл бөлдіргісі келеді. Бұл – оның «көмек сұрауының» бір түрі. -
Шектен тыс еркіндік немесе шекарасыздық
Ережесіз, бақылаусыз өскен балаларда тәртіпке бағынбау, өзімшілдік қалыптасуы мүмкін. «Не істесе де болады» деген түсінік бұзақылыққа апарады. -
Үлгі тұтатын тұлғалардың теріс ықпалы
Үйдегі агрессия, ата-ананың дөрекі сөйлесуі, ұрып-соғуы – баланың да сондай мінезді қалыптастыруына себеп болады. Сонымен қатар мектептегі немесе ауладағы достардың әсері де зор. -
Жүйке жүйесінің ерекшеліктері
Кейбір балалар биологиялық тұрғыдан гиперактивті немесе эмоциясын бақылауы қиындау болуы мүмкін. Мұндай жағдайда медициналық және психологиялық көмек қажет.
Ал бала неге тұйықталып кетеді?
-
Сенімсіз орта
Егер бала көп сөгіс естіп, өзін еркін сезіне алмаса, пікірін айтуға қорықса – ол тұйықтала бастайды. Үнемі «үндеме», «жылама», «артық сөйлеме» деп тәрбиеленген бала ішкі жан-дүниесін жасырады. -
Ата-ана махаббатының жетіспеуі
Жылы қарым-қатынас, құшақтау, қолдау болмаған ортада бала өзін қажетсіз сезінеді. Бұл оның өз-өзіне сенімін азайтып, тұйықтыққа итермелейді. -
Қорқыныш немесе стресс
Отбасындағы жанжал, мектептегі буллинг (қорлау), жоғалтқан адам сияқты психологиялық соққылар да баланың ішіне кіріп кетуіне себеп болады.
Ата-анаға арналған кеңестер
-
Көбірек сөйлесіңіз
Балаға күнделікті уақыт бөліп, шынайы қызығушылықпен тыңдаңыз. Оған өз ойын еркін айтуға мүмкіндік беріңіз. -
Махаббатты сөзбен де, іспен де көрсетіңіз
«Сені жақсы көремін» деп айту, құшақтау, бірге ойнау – баланың ішкі жан дүниесін ашуға көмектеседі. -
Жағымды үлгі болыңыз
Бала ең алдымен ата-анадан көреді. Сабырлы, әділ және құрметпен қарым-қатынас жасаңыз. -
Шекара мен тәртіпті анықтаңыз
Ережелер орнату – баланың қауіпсіздігін қамтамасыз етіп қана қоймай, оның өз-өзіне сенімді болуына да ықпал етеді. -
Мамандар көмегіне жүгінуден қорықпаңыз
Егер балада қатты тұйықталу немесе агрессия байқалса, психолог немесе дефектолог мамандардан кеңес алған жөн.
Сарапшы пікірі
Әр бала – жеке тұлға. Оның мінезіндегі ерекшеліктер бір сәтте пайда болмайды, оған орта, тәрбие, эмоциялық климат әсер етеді. Ата-ана баласының мінез-құлқындағы өзгерістерді байқай білсе, оны дер кезінде түзетуге мүмкіндік туады, – дейді психолог.
Баланың бұзықтығы да, тұйықтығы да – оның ішкі әлемінің көрінісі. Әрбір әрекетінің астарында себеп жатыр. Оны кінәлаудан бұрын, түсінуге тырысқан жөн. Жылы қарым-қатынас пен дұрыс бағыт-бағдар – кез келген баланы ашуға көмектеседі.
