Тұз — адамзат тарихында аса маңызды рөл атқарған, ас үйдің айнымас бөлігіне айналған тағамдық қосымша. Қазақ халқында «Тұз астам болмас, дәм тұзсыз болмас» деген нақыл сөз бар. Бұл оның өмірлік маңызын дәл сипаттайды. Алайда, күнделікті өмірде тұзды дұрыс қолдану мен шектен тыс тұтыну арасында жұқа шекара бар. Бұл мақалада тұздың ағзаға пайдасы мен зияны туралы кеңірек сөз қозғаймыз.
Тұздың пайдасы
1. Ағзадағы су тепе-теңдігін сақтау
Тұз (натрий хлориді) — жасушааралық сұйықтықтың тұрақтылығын қамтамасыз ететін басты элементтердің бірі. Ол ағзадағы су мен электролиттер балансын сақтап, бұлшықеттер мен жүйке жүйесінің дұрыс жұмыс істеуіне көмектеседі.
2. Қан қысымын реттеуге әсері
Натрий иондары қан қысымының қалыпты болуына ықпал етеді. Әсіресе гипотония (төмен қан қысымы) жағдайында тұз маңызды рөл атқарады.
3. Йодталған тұздың пайдасы
Йод жетіспеушілігінің алдын алу мақсатында бүгінде кең таралған йодталған тұз қолданылады. Бұл — қалқанша безінің ауруларынан қорғануға көмектесетін маңызды профилактикалық құрал.
Тұздың зияны
1. Қан қысымының көтерілуі
Тұзды шамадан тыс қолдану гипертония (жоғары қан қысымы) сияқты аурулардың пайда болуына себеп болады. Бұл жүрек пен бүйрекке қосымша жүктеме түсіреді.
2. Бүйрек пен жүрекке зияны
Артық тұз бүйрек жұмысына кері әсер етіп, зәр арқылы шығатын токсиндердің ағзада жиналуына алып келеді. Бұл өз кезегінде жүрек-қан тамырлары ауруларының даму қаупін арттырады.
3. Сүйекке кері әсері
Кей зерттеулерге сәйкес, тұз кальцийдің ағзадан шығуын тездетіп, остеопороз (сүйек тозуы) даму қаупін арттырады.
Қанша тұз тұтыну керек?
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) ересек адамға тәулігіне 5 граммнан (шамамен 1 шай қасық) артық тұз тұтынбауға кеңес береді. Бұл тек тағамға қосылатын таза тұзды ғана емес, жартылай дайын өнімдер мен консервіленген тағамдардағы жасырын тұз мөлшерін де қамтиды.
Тұз — адам ағзасына қажетті, бірақ мөлшерден тыс қолдануға болмайтын табиғи минерал. Оның пайдасы да, зияны да — тұтыну көлеміне байланысты. Әрбір адам өз денсаулығын сақтау үшін тұз тұтынуға мұқият болып, салауатты өмір салтын ұстануы қажет.
Кеңес: Егер сізде қан қысымы жоғары немесе бүйрек дерті сияқты аурулар болса, тұзды тұтыну мөлшерін дәрігермен кеңесіп реттеңіз.
