Атқан оқтай, шапқан аттай жүйрік уақыт адамзат баласынан да сондай даму жылдамдығын талап етеді. Ондай дамусыз қандай мемлекет болсын біртіндеп замана көшінің соңында қалып қояды. Бұл тұжырым Жаңа Қазақстан мемлекетіне де толықтай қатысты. Президентіміз Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев Алматыда жас ғалымдармен болған кездесуде нақ осы даму қарқынын жылдамдату мәселесін көтерді.
Иә, ғылым мен білімсіз дамуды көзге елестетудің өзі қиын. Бұрын елдің әл-ауқаты аумағының көлемі мен халқының санына байланысты болса, бүгінде технология мен адам капиталының сапасы алдыңғы қатарға шығып отыр. Демек, Қазақстан да аумағының көлемі мен табиғи байлықтарының молдығына сеніп отыра бермеуі тиіс. Өз кезегінде табиғат байлықтарын да тиімді пайдаланып, ғылымға негізделген экономика да құра білсек, ақын айтқандай, кереметтің көкесі сонда болады. Мәселен, мұнай мен газын сату арқылы орасан қор да жинаған, экономикасын да өркендетіп, ел тұрмысын да бақуаттандырып отырған Норвегияны сондай мемлекеттердің қатарында атауға болады. Бүгінде экономиканың жаңа үлгісіне көше бастаған, Президентіміз айтқандай әділ, инклюзивті әрі бәсекеге қабілетті экономика құруға кіріскен еліміз де осы мазмұндағы реформаларды бағдар етіп отыр. «…сарапшылардың бағалауынша, көміртегі бейтараптығына қол жеткізу үшін ғасыр ортасына қарай Еуропаға қазіргіден 35 есе көп литий қажет болады. Бізде осы және өзге де металдардың мол қоры бар. Геологиялық барлау жұмыстарының ауқымын кеңейтіп, бұл салаға үздік әлемдік тәжірибені енгізу қажет» деген тұжырым да осы пікірімізді айғақтай түседі.
Расымен бізде сирек металдар ғана емес, басқа да қазба байлықтардың орасан мол қоры жинақталған. Оны орнымен тиімді қолдана білсек келер ұрпақтың ғана емес, бүгінгі замандастарымыздың да ырыс-несібесінің арта түсері айдан анық жайт.
Осы орайда жерінде ешқандай табиғи байлығы болмаса да ғылым мен білімін дамыту арқылы бүгінде өркениетті елдер қатарынан нық орын алып отырған Жапония секілді елдердің тәжірибесі ойға оралмай қоймайды. Жыл сайын 500 ғалымның шетелде тағылымдамадан өтіп, жас ғалымдарға мыңдаған грант бөлініп жатқаны секілді Жапония да дамудың даңғыл жолына түсер кезде жастарын шетелге оқуға жіберіп, ең алдымен ғылымы мен білімін дамытқаны белгілі. Сол жастардың 98 пайызы үздік оқып, елдеріне жоғары білікті маман болып оралған. Кейіннен олар ел экономикасының дамуына қомақты үлесін қосып, мемлекеттің өркендеуіне белсене атсалысады.
Бұл жердегі айтпағымыз, жаңағы жастардың білікті маман бола алмай қалған шамалы пайызы, бұл жерде 1-2 пайызы ғана екенін атап өтсек болады, «ел үмітін ақтай алмадық» деп үлкен күйзеліске түсіп, көпшілік көзіне көрінуден қалған екен. Мұның өзін де ұлт ауызбіршілігінің, ынтымағының айқын көрінісі, ұлттық идеологияның пәрменді күші десек, ешбір асырып айтқандық бола қоймайды. Бүгінде шетелде оқып жатқан жасөспірімдер мен мемлекеттік грантпен еңбек етіп жатқан жас ғалымдарға да сондай қатаң талап қойылып, сондай сенім саналарына сіңірілсе нұр үстіне нұр болмас па?!
Президентіміз айтқандай, ең бай деген елдердің өзі барлық сала бойынша жоғары деңгейде зерттеу жүргізе алмайды. Табысқа жету үшін басым бағыттарды айқындап алып, ғылыми қауымдастықтың, мемлекет пен бизнестің күш-жігерін жұмылдыру керек. Демек, біздің еліміз де ең алдымен басым бағыттарымызды айқындап алуға күш салатын болады. Қасым-Жомарт Кемелұлының баяндамасы осындай маңызды бағыттарды атап өтуімен де құнды.
Елімізде ғылым саласына бөлінетін қаржының ұдайы артып келе жатқаны, соңғы жылдары грант санының да бір жарым есе көбейіп, ел аумағында әлемнің беделді 12 жоғары оқу орны филиалының жұмыс істеп тұрғаны, технология парктері мен инжиниринг орталықтарының ашылып жатқаны да сөз болды. Алдағы екі жылда жас ғалымдарға бөлінетін грант санының тағы да көбейіп, бюджеттен 18 миллиард теңге бөлінетіні, былтыр 284 жас ғалымның баспана алып, биыл оларға тағы 200 пәтер берілетіні де осы қатардағы мәселелер. Мұның бәрі, жоғарыда айтып өткеніміздей, ғылым мен білімді дамыту, түптеп келгенде ел экономикасын өркендету мақсатында атқарылып жатқан жұмыстар. Ондай жұмыстардың нәтижесі де көп күттіре қоймас деп ойлаймыз.
«Сөз түзелді, тыңдаушы, сен де түзел» дегендей, қаржыландыру мен қамқорлық түбегейлі жақсарғаннан кейінгі жерде жас ғалымдарға қойылатын талаптың да айтарлықтай күшейетіні белгілі. Осы орайда «…Біз көшке ілесетін емес, көшті бастайтын елдердің қатарында болуымыз керек» деген Мемлекет басшысы тапсырмасының маңызы өлшеусіз арта түседі. Алдағы уақытта біз қалай да осынау жоғары мақсатқа қол жеткізуге ұмтылуға тиіспіз. Бұл үшін тиісті мүмкіндіктер де жеткілікті, дарынды, еңбекқор жастарымыздың, ғалымдарымыздың да қатары қалың.
Қасым-Жомарт Кемелұлы өз сөзінде: «Бізді әлем елдері көзі ашық, көкірегі ояу халық ретінде таниды. Білімпаздық, еңбекқорлық, алғырлық пен жасампаздық – қанымызға сіңген қасиет. Осы қасиеттерімізді әрдайым тиімді пайдалана білуіміз керек», – деп айрықша атап өтті. Ендеше осынау қанымызға сіңген жақсы қасиеттер алдағы уақытта ел дамуына қызмет етіп, кең-байтақ Қазақстанымыз асқар асулардан көрінуі тиіс. Ондай жарқын кезеңнің де ауылы алыста емес.
Президентіміз атап өткендей, халқымыз дарынды да еңбекқор жастардан, талантты ғалымдардан ешқашан кенде болмаған. Мұның өзі болашақ ел дамуының кепілі, экономикамыздың өркендеп, алға басуының берік негізі. Сондай жақсы, жарқын күндерге тезірек жетейік деп тілейік.
Нүсіпбай ӘБДІРАХЫМ,
Қазақстан Жазушылар
одағының мүшесі
