Оқи отырыңыз
Заман ағымына қарай бүгінде әрбір адам ұялы телефон пайдаланады. Рас, оның ішінде адам өмірі мен жұмысына керектінің бәрі бар. Сағат, күнтізбе, есептеуіш, сурет пен видео құрылғылары адам баласының аттап басса қажеттілігін туындататын дүниелер. Сондықтан да сымсыз байланыс құралын пайдалану уақыт туындатқан дүние деп ашық айта аламыз.
Адам өміріне қаншалықты пайдалы десек те, бүгінгі таңдағы мағына-мазмұны жоқ уақыттың бәрін осы бір көзді құрылғы жалмап жатқанын аңдамай қаламыз-ау. Кішкентай ғана заттың көмегінсіз еш нәрсені шеше алмайтын күйге жеттік. Тіпті, керек адамыңның өзін өзге құрлықта жүрсе де тауып алып, тілдесетін құрылғының жақсы жағын адамзаттың бәрі біледі. Ал мұның зиянды жағы қаншалықты? Осыны да ойлану керек-ті.
О баста телефонды құрастырған адамдар ел игілігін көксегені анық. Байланыстың тиімділігін ескеріп, ойлап тапқаны жөн десек те, бүгін телефон сөйлесудің құралына ғана айналмай отыр. Үлкен адамдардың өзі жұмыстан тыс уақытта телефонды шамадан тыс пайдаланып жатады. Тіпті, дастарқан басында телефонға қарап ас ішуді дағды еткен көпшілік отбасылық жарасымды диалог құрмайтын күйге жетті. Соның кері әсері көрініс беріп жатқанын жасыра алмаймыз. Оны былай қойғанда былдырлап жүрген, әлі тілі шықпаған баланы да телефонмен алдарқататын болдық.
Бүгінде телефон адам өмірін заяға кетіретін құралға айналған. Көптің пікіріне сүйенсек, жастар ұялы телефонға жүктелген түрлі ойынға алданып, тәуіліктегі 10-13 сағатын телефонға телмірумен кетіретін көрінеді. Тіпті, қызмет барысындағы азаматтар да, егде жандар да күндік уақытының үштен бірін телефон арқылы жоғалтып алып жатқаны жасырын емес.
Шындығына келгенде телефонның пайдасы санамалап айтсақ өте көп. Алайда, зиянды жағы да жетерлік. Мәселен аталмыш құрылғы адам энергиясының 50 пайызын өзіне тартады. Бұл ғылыми тұрғыда дәлелденген дүние.
Ұялы телефонға тәуелділік – баланы өмірге деген қызығушылықтардан алыстатып, қартарластарымен қарым-қатынастан шектеу әрі вертуалды кеңістікке кету. Бұл балаға өте қауіпті. Себебі, олар қоршаған ортамен қырым-қатынасты енді ғана бастап, дүниетанымдық көзқарасы жаңа қалыптасып жатыр. Тіпті, психикасы да орнықпаған. Сондықтан телефон сатып алып берер алдында әрбір ата-ана баланың жасына, оның қолдану мақсатына ерекше мән берген жөн.
Таң атқаннан кеш батқанша телефонды қолдан түсірмейтін адамдар, ұялы байланысты үйде қалдырып кетуден қорқуды «номафобия» атты психологиялық ауру екенін ескеруі керек. Осы секілді телефон туындатқан жағымсыз жайттарды атап өтуді жөн санап отырмыз. Мәселен, ойынға тәуелділік, сетеголизм, интернет-серфинг секілді тәуелділік түрлері бар. Сетеголизм – барлық уақытты чаттарда, форумдар мен желілерде өткізу болса, интернет-серфинг – сайттан сайтқа мақсатсыз өтіп, сілтемелер арқылы ғаламторды шарлау. Міне, бұл жастардың ғана емес, кейбір ересек адамдардың да бойынан табылатын дүние. Сондықтан да қазіргі таңда әрбір жан өзін мақсатты түрде телефоннан алшақ ұстауға ден қоюы керек.
Телефон мен ойындарға жегілген адамдар арасында ақшаны мақсатсыз түрде ысырап етіп, бейберекет тамақтанып, интернет желісінің әлсіздігіне байланысты бос ашушаңдыққа салынып, оқу үдерісіне, жұмысқа үлгере алмай қалу секілді жайттарға көп тап болады. Мұның бәрі психологиялық құбылуға әкеледі. Сондықтан да әрбір ата-ана, ересек адамдар, ұстаздар осы жағынан шұғыл шешім шығаруға тиіс. Өйткені, адам дені мен жанының сау болуы тікелей сана тазалығына байланысты екенін дәлелдеуді қажет етпейді.
Дана ЖАСАНОВА,
педагог-психолог
Жаркент қаласы
