Бүгінгі таңда бұқаралық спорт – мемлекет деңгейінде маңызды стратегиялық бағыттардың бірі ретінде қарастырылып отыр. Спорт – халықтың өмір сүру сапасын арттырумен қатар, денсаулықтың, рухани тұрақтылықтың, қоғамдық ынтымақтың негізі. Сондықтан спортпен айналысу – тек жеке адамның ғана емес, тұтас қоғамның дамуына серпін беретін фактор.
Мемлекеттік саясат пен қолдау шаралары
Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі дене шынықтыру және спортты дамытудың тұжырымдамасына сәйкес, халықтың 50 пайызы спортпен шұғылдануы қажет. Бұл мақсатқа жету үшін республикалық және өңірлік деңгейде бірқатар бағдарламалар іске асырылуда. Әсіресе, “Дене шынықтыру және спорт туралы” Заңға енгізілген өзгерістер негізінде әрбір азаматқа қолжетімді спорт инфрақұрылымын дамыту көзделген.
ҚР Мәдениет және спорт министрлігінің мәліметінше, бүгінде елімізде 13 мыңнан астам спорт нысаны тіркелген. Оның ішінде 6 мыңнан астамы – бұқара халыққа тегін немесе жеңілдетілген түрде қызмет көрсететін кешендер. Бұл – бұқаралық спорттың қолжетімділігін арттырып отырған маңызды қадам.
Қалалық аймақтағы белсенділік
Ірі қалаларда спорт инфрақұрылымы жақсы дамыған. Алматы, Астана, Шымкент секілді мегаполистерде спортпен айналысуға арналған ашық алаңдар, фитнес-парктер, жүгіру жолақтары күн санап көбейіп келеді. Алматы қаласы әкімдігінің мәліметінше, соңғы екі жылда қалада 500-ден астам ашық спорт алаңы салынған. Бұл алаңдарда тұрғындар воркаутпен, футболмен, стритболмен, жеңіл атлетикамен айналыса алады.
Мысалы, Алматыдағы “Атакент” маңында орнатылған воркаут аймағында күн сайын таңғы 6-дан кешкі 10-ға дейін ондаған адам жаттығу жасайды. Арнайы құрылғылармен жабдықталған бұл алаң – жастар мен орта жастағы тұрғындар үшін тиімді әрі қолжетімді мүмкіндікке айналды.
Ауыл спорты: әлеует пен шектеу
Ауылдық жерлерде бұқаралық спортқа деген сұраныс зор болғанымен, инфрақұрылым мәселесі әлі күнге дейін шешімін толық таппаған. Жетісу, Абай, Ұлытау облыстарында жүргізілген зерттеулер ауыл тұрғындарының 60%-ы спортпен айналысқысы келетінін, бірақ тиісті жағдайдың жоқтығын көрсеткен.
Мәселен, Абай облысының Аягөз ауданындағы бір ғана ауылда мектеп спорт залы 1987 жылы салынған. Бұл жерде бүгінгі күнге дейін жөндеу жұмыстары жүргізілмеген. Дегенмен, тұрғындар ынталы: жергілікті мұғалімдер мен еріктілер жастар үшін волейбол, футбол секілді жарыстарды ұйымдастырып келеді.
Мектеп пен колледждегі спортқа қатысу
Орта білім беру ұйымдарында дене шынықтыру сабағы аптасына 3 сағатты қамтиды. Сонымен қатар, мектеп пен колледждер жанынан тегін секциялар ашу – бүгінгі таңда кең таралып жатқан тәжірибе. ҚР Оқу-ағарту министрлігінің мәліметінше, елімізде 5 мыңнан астам мектепте түрлі спорттық үйірмелер жұмыс істейді.
Мысалы, Түркістан қаласындағы №17 мектепте “Ұлттық спорт” бағыты бойынша тоғызқұмалақ, қазақ күресі, асық ату секілді үйірмелер оқушылар арасында кең қолдау тапқан. 2024 жылы аталған мектептің екі оқушысы облыстық жарыста жүлделі орын алған.
Жоғарғы оқу орындарындағы бұқаралық спорт
Студент жастар арасында салауатты өмір салтын насихаттау және спорттық белсенділікке тарту мақсатында жоғары оқу орындары спорттық лигалар мен турнирлер ұйымдастыруда. Мәселен, әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті жыл сайын “Универсиада” форматында факультетаралық жарыстар өткізеді. Бұл студенттер арасында достықты нығайтып қана қоймай, салауатты өмір салтына бетбұрыс жасауға ықпал етеді.
Еңбек ұжымдарындағы спорт
Кейінгі жылдары мемлекеттік мекемелер мен ірі кәсіпорындар спорттық жарыстар ұйымдастыру арқылы ұжымдық мәдениетті нығайтуда. Мәселен, Қарағанды облысындағы көмір өндіруші компаниялардың бірі ай сайын мини-футболдан жарыс өткізіп, жұмысшылар арасында белсенділік танытқан ұжымды марапаттайды. Бұл бастама еңбек өнімділігіне де оң әсер етіп отыр.
Бұқаралық спорттың денсаулыққа әсері
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректеріне сәйкес, физикалық белсенділік жүрек-қан тамырлары аурулары, қант диабеті, остеопороз және психикалық күйзелістердің алдын алуда шешуші рөл атқарады. Қазақстанда жыл сайын 40 мыңнан астам адам жүрек ауруларынан көз жұмады. Бұл көрсеткішті төмендетудің бір жолы – бұқаралық спортты күнделікті өмірге енгізу.
Мысал ретінде Астана қаласындағы “Jasyltas” тұрғын үй кешенінің тұрғындары бірлесе отырып, таңғы жаттығу дәстүрін енгізген. Аптасына үш рет 30 минуттық аэробика мен созылу жаттығуларын жасайтын бұл бастама бүгінде қала бойынша кең тарап үлгерді.
Қоғамдық қозғалыстар мен еріктілер рөлі
Спорттық бағыттағы еріктілер қозғалысы да белсенділік танытып келеді. “Спорт баршаға” атты республикалық жоба аясында 2024 жылы 18 облыста тегін жаттығу сабақтары өткізілген. Әсіресе, зейнеткерлер мен мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған адаптивті фитнес бағыттары ерекше қолдау тапты.
Шымкент қаласындағы “ActiveLife” клубы 2023 жылдан бері аптасына үш рет паркте зейнеткерлерге йога сабақтарын ұйымдастырып келеді. Клуб жетекшісінің айтуынша, тұрақты қатысушылар саны 200-ден асқан.
Ұлттық спорт пен бұқаралық қозғалыс
Қазақтың төл спорт түрлерінің де бұқаралық сипат алуы маңызды. Қазіргі таңда көкпар, аударыспақ, теңге ілу сынды ұлттық спорт түрлері мектеп бағдарламаларына енгізіліп, үйірме форматында жүргізіле бастады. Бұл жастарды тамырынан ажыратпай, дене белсенділігін арттыруға жол ашады.
2024 жылы Түркістан қаласында өткен республикалық “Ұлттық спорт апталығында” 3 мыңнан астам жасөспірім қатысқан. Олардың 60 пайызы алғаш рет көкпарға қатысып, ұлттық ойынға қызығушылық білдірген.
ҚР Ұлттық статистика бюросының 2024 жылғы есебі бойынша, Қазақстанда спортпен тұрақты түрде айналысатын азаматтардың саны жалпы халықтың 37%-ын құраған. Бұл көрсеткіштің жылдан жылға артуы – бұқаралық спорттың шын мәнінде халықтық сипат алып келе жатқанын дәлелдейді.
«Жетісу-Ақпарат»
