Бүгінгі қоғамда отбасы – ұлттың тірегі, мемлекеттің іргетасы. Алайда соңғы жылдары отбасылардың тұрақтылығы мен беріктігіне қауіп төндіретін жаңа үрдістер белең алып келеді. Әсіресе, жастар арасындағы ажырасу деңгейінің артуы қоғамның алаңдаушылығын тудырып отыр.
Ажырасып жатқан жастар – қалыпты құбылыс па?
Ұлттық статистика бюросының 2025 жылғы деректеріне сүйенсек, Қазақстанда бір жылда тіркелген 120 мың некенің шамамен 40 мыңнан астамы ажырасумен аяқталған. Яғни, әрбір үшінші неке сәтсіздікке ұшырайды. Бұл – отбасы институтының әлсіреуін көрсететін дабыл. Тағы бір ерекше назар аударарлық жайт – ажырасушылардың басым бөлігі 25–35 жас аралығындағы жастар. Бұл олардың некеге дайын болмай, қарым-қатынасқа салмақпен қарамайтындығын көрсетеді.
Себептердің түп-тамыры қайда?
Ажырасуға алып келетін себептер әртүрлі:
– Тұрмыстық қиындықтар (баспана, табыс, жұмыссыздық);
– Сенім мен сыйластықтың болмауы;
– Ата-енемен тіл табыса алмау;
– Бала тәрбиесіне қатысты көзқарастың сәйкес келмеуі;
– Ерлі-зайыптылардың рухани үйлеспеушілігі.
Мысалы, Алматы қаласындағы «Отбасы орталығының» мәліметінше, 2024 жылы олар 1300-ден астам ерлі-зайыптыға кеңес беріп, соның 40 пайызы ажырасудың алдында тұрған. Солардың бірі – Айдана мен Ермек есімді жас жұп. Олардың айтуынша, негізгі қиындық – бірге өмір сүруге дайын болмау мен материалдық мәселелер. Алайда орталықтың мамандары жүргізген бірнеше айлық жұмыс нәтижесінде ерлі-зайыптылар татуласып, отбасын сақтап қалған.
Отбасылық құндылықтар қайда қалып барады?
Жастар арасында «еркіндік», «дербестік» ұғымдары жиі алға шығып, жауапкершілік ұмытылады. Әлеуметтік желілерде идеалданған өмір бейнесі, салыстыру психологиясы да шынайы өмірге кері әсер етеді. Сонымен қатар, қазіргі таңда ата-ана тәрбиесі де өзгеріске ұшыраған – бұрын отбасы құндылығы басым болса, бүгінде балаға тек материалдық жағдай жасау басымдыққа ие.
Мемлекеттік қолдау жеткілікті ме?
Мемлекет отбасыларды қолдау үшін бірнеше маңызды бағдарламалар қабылдады. Атап айтқанда:
•«Жас отбасы» бағдарламасы (2023 жылдан бастап жүзеге асуда) – жаңа шаңырақ құрғандарға жеңілдетілген несие мен пәтер беру тетігі;
•«Бақытты отбасы» ипотекалық бағдарламасы – көпбалалы және аз қамтылған отбасылар үшін.
•Отбасылық кеңес беру орталықтары – елдің барлық өңірлерінде ашылып жатыр.
Дегенмен, мамандар бұл бағдарламалар тек материалдық көмекті ғана қамтитынын, ал рухани, психологиялық қолдаудың жетіспейтінін алға тартады.
Қоғам не істей алады?
Қоғамның рөлі – отбасылық құндылықтарды насихаттап, жастарға отбасы болудың мәнін түсіндіру. Бұл – тек мектеп пен ЖОО-ның ғана емес, БАҚ пен блогерлердің де міндеті. Қоғамдағы танымал тұлғалар отбасы туралы ашық әрі шынайы әңгіме қозғауға тиіс.
Мысалы, соңғы жылдары «Qogamdyq kelisim» орталығының ұйымдастыруымен өткізілген “Бақытты отбасы – берекелі қоғам” атты акцияға 200-ден астам жас отбасы қатысып, өзара тәжірибе алмасқан. Бұл – жақсы бастама.
Шетел тәжірибесі не дейді?
Швеция мен Норвегия секілді елдерде ажырасудың алдын алу үшін міндетті түрде психологиялық кеңес алу, ерлі-зайыптылармен сұхбат жүргізу, балаға әсерін бағалау шаралары енгізілген. Тіпті кейбір елдерде заңды некеге отыру үшін арнайы отбасылық білім курстарынан өту міндетті.
Ажырасу – тек жеке шешім емес, ол қоғамға да әсер ететін құбылыс. Бұл мәселені шешу үшін мемлекет, қоғам және отбасының өзі бірлесе әрекет етуі қажет. Материалдық жағдайдан бұрын, жастардың отбасылық өмірге дайын болуы, жауапкершілік пен сыйластық ұғымын түсінуі – басты шарт. Егер әр азамат осыны тереңінен сезіне білсе, онда отбасылардың іргесі берік, қоғамымыздың іргетасы мығым болары сөзсіз.
«Жетісу-Ақпарат»
