Таңғы уақыт – көпшілік үшін қарапайым күннің бастауы секілді көрінуі мүмкін. Алайда табысты адамдардың өмір сүру салтына көз жүгіртсек, олардың барлығы дерлік таңертеңгі уақытты ерекше жоспармен бастайды. Бұл кездейсоқ емес. Адам ағзасы мен санасының белсенділігі дәл осы мезгілде жоғары болады. Тек дұрыс әрекет етуді үйренсе болғаны – күн бойына сергектік, жұмысқа қабілеттілік пен көңіл-күй тұрақтылығы қамтамасыз етіледі.
Бүгінде таңғы әдеттер тақырыбы психологтар, медицина мамандары, жаттықтырушылар мен қоғам белсенділерінің басты назарында. Себебі бұл – тек адамның жеке басының емес, жалпы қоғамдағы еңбек өнімділігінің, денсаулық деңгейінің, өмір салтының көрсеткіші. Әсіресе, қазіргі таңдағы жастар арасында таңғы уақытты телефонмен немесе әлеуметтік желімен бастау жиі кездеседі. Бұл жағдай зейіннің төмендеуіне, мидың қажуына, эмоциялық тұрақсыздыққа алып келіп жатады.
Психологтар таңғы уақыттың психикалық денсаулыққа тікелей әсері барын нақтылап отыр. Егер адам ояна салып, өзіне уақыт бөліп, жеңіл дене жаттығуын жасап, су ішіп, таңғы ас ішсе – ол күннің қалған бөлігінде әлдеқайда өнімді әрі байсалды болады. Мұндай жағдайда стрестік жағдайлар сирек кездесіп, шешім қабылдау жеңілдейді. Керісінше, егер ояна салып әлеуметтік желіден жаңалық іздеп, мазасыз ақпараттарға толы таспаны қараса – сана күні бойы алаңдап, зейін жинау қиындай түседі.
Таңғы әдеттердің пайдасы туралы айтқанда, денсаулық саласын айналып өту мүмкін емес. Дәрігерлер мен нутрициологтар күнді міндетті түрде бір стақан жылы сумен бастауды ұсынады. Бұл асқазан-ішек жолдарын іске қосып, ағзаның табиғи ырғағына оралуына себеп болады. Әрі қарай жеңіл таңғы жаттығу жасау – қан айналымын жақсартып, миды оттегімен қамтамасыз етеді. Мұндай қарапайым әрекеттердің өзі иммунитетті нығайтып, көңіл-күйге оң әсер етеді.
Таңғы асқа келсек, мамандар бұл күннің ең маңызды тамағы екенін жиі айтады. Жақсы таңғы ас – мидың белсенді жұмыс істеуіне және қандағы қант деңгейінің тұрақты болуына әсер етеді. Әсіресе оқушы немесе студент үшін бұл аса маңызды. Себебі таңғы ас ішпей сабаққа баратын балалар мен жасөспірімдердің сабақ үлгерімі төмен, зейін қою қабілеті әлсіз болатыны дәлелденген.
Бүгінде көптеген табысты тұлғалар таңғы уақытты ең маңызды кезең деп есептейді. Олар бұл мезгілді күнді жоспарлау, кітап оқу, жеке даму мен тыныш ойлану үшін пайдаланады. Мысалы, белгілі кәсіпкерлер таңғы уақытты медитациямен, тыныс жаттығуларымен немесе күнделік толтырумен бастайды. Бұл – олардың ішкі тәртібі мен өз-өзін бақылауға алу қабілетінің нәтижесі. Мұндай тәжірибе жеке өмірде ғана емес, кәсіби салада да табысқа жеткізетіні анық.
Отандық тәжірибеге назар аударсақ, еліміздің түрлі салаларындағы мамандар да таңғы тәртіпті ұстанудың маңызын түсінеді. Алматы қаласындағы бір ІТ компаниясының қызметкерлері таңғы сағат 8:00-де кеңсеге келіп, күніне 10 минуттық жаттығумен бастайтын дәстүр қалыптастырған. Бұл – ұжымның ынтымағы мен жұмысқа деген қызығушылығын арттырып қана қоймай, қызметкерлердің бір-бірімен ара-қатынасын жақсартады. Мұндай ұсақ көрінетін бастамалар – шын мәнінде үлкен нәтижеге бастайтын қадам.
Журналистика саласында жұмыс істейтін мамандар үшін де таңғы уақыт аса маңызды. Көптеген тілшілер таңғы 6–7 аралығында оянып, жаңалық шолуларын оқып, алдағы күннің тақырыптық жоспарын дайындайды. Себебі ақпарат ағыны тынымсыз болғандықтан, жаңалықты бірінші боп беру – кәсіби бәсекеде алда болудың бірден-бір жолы. Сондықтан таңды белсенді түрде бастау – журналистің табысына тікелей әсер етеді.
Медицина мамандары таңғы уақытты сапалы өткізу үшін ең алдымен кешкі ұйқы тәртібін дұрыс жолға қоюды ұсынады. Ұйқысы жеткіліксіз адам таңертең өзін шаршаңқы сезініп, ешбір әрекетке ынтасы болмайды. Сол себепті кешкі сағат 22:00–23:00 аралығында ұйықтау, түнде телефонды қолданбау, бөлмені желдету сияқты қарапайым ережелер таңғы белсенділікке ықпал етеді.
Балалар мен жасөспірімдердің таңғы әдеттеріне ерекше көңіл бөлінуі тиіс. Себебі бұл жас кезеңде қалыптасқан тәртіп – өмір бойы сақталатын өмір салтына айналады. Мұғалімдер мен ата-аналар осы бағытта бірлесе жұмыс істесе, мектеп оқушыларының үлгерімі мен тәртіп көрсеткіші де оң нәтижеге ие болатыны сөзсіз. Мұндай тәртіптің көрінісін ауыл мектептерінде байқауға болады. Мұғалімдер оқушыларға таңғы уақытта серуендеуді, таза ауада жаттығу жасауды ұсына отырып, күнді белсенді бастауға үйретуде.
Мемлекет деңгейінде де таңғы тәртіпті насихаттайтын бастамалар қолға алынуы тиіс. Спорттық таңғы жаттығулар, мектептерде таңғы гимнастика, жұмыс орындарында «белсенді таң» бағдарламалары енгізілсе – бұл халықтың физикалық және психикалық денсаулығына оң әсер етері сөзсіз. Еліміздің еңбекке қабілетті жастарының денсаулығы – ұлттық әлеуеттің басты көрсеткіші. Сондықтан қарапайым таңғы әдеттер – қоғамның ілгерілеуіне ықпал ететін маңызды құрал.
Таңғы уақыт – әр адамның жеке меншігі. Оны қалай өткізетіні – өз еркінде. Бірақ оны тиімді пайдалануды әдетке айналдырған адамның өмір сапасы мен кәсіби жетістігі өзгеше болатыны анық. Табысты күн – дұрыс басталған таңнан басталатынын ұмытпаған жөн.
«Жетісу-Ақпарат»
