ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев өз Жолдауында «Адамдардың құқықтық мәдениетін дәйекті түрде арттыру, қоғамдық санада жасампаз құндылықтарды дамыту қажет. Әрбір азамат өз сөздері мен іс-әрекеттерін заң тұрғысынан бағалап, өз іс-әрекеттерінің құқықтық салдарын нақты түсінуі тиіс» деген.
Мемлекет басшысының тапсырмаларын орындау аясында Әділет министрлігі тұрақты негізде халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру бойынша түсіндіру жұмыстарын жүргізуде.
Мәселен, 2024 жылы «Халық заңгері», «Әділет кеңес береді», «Ашық есік күні», «Тегін заң көмегі күндері» акциялары іске қосылды. Өткен жылы Жетісу облысы бойынша жалпы саны 2 мыңнан астам адамды қамтитын 24 консультативтік-түсіндіру іс-шаралары өткізілді.
Ауылдық елді мекен тұрғындарының құқықтық сауаттылығын арттыру мақсатында облыс бойынша 65 «Құқық кабинеттері» ашылды. Олар аудандық, ауылдық клубтардың ғимараттарында, демалыс орталықтарында және т. б. «Egov» бұрыштарының базасында жұмыс істейді. Кабинеттер қолданыстағы нормативтік құқықтық актілермен танысу үшін «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесі, «Заң» деректер базасы және басқа да ақпараттық жүйелерге (e-otinish, «Ашық НҚА» порталы және т.б.) қолжетімділікті қамтамасыз етіп, толық техникалық жабдықталған.
Президенттің айтуынша «Әрбір цифрлық реформа, әсіресе заң көмегіне қол жеткізу шектелген шалғай аймақтардағы адамдар үшін қол жетімді сот төрелігіне қадам болып табылады.»
«E-ZanKomegi» заң көмегінің бірыңғай ақпараттық жүйесі іске қосылды. Ол eup.kz. сайтында онлайн режимде заң қызметтерін ұсынуға және алуға арналған. Сондай-ақ, «Zan Komegi» мобильді қосымшасының көмегімен азаматтар өздерін қызықтыратын құқықтық сұрақтарға бейне қоңырау арқылы жауап ала алады. Жүйе Жетісу облысы бойынша 70 адвокаттар мен заң кеңесшілерінің қатысуымен азаматтардың білікті заң көмегіне қол жеткізуін қамтамасыз етуге және жеңілдетуге бағытталған.
Бұдан басқа «Е-нотариат» бірыңғай нотариаттық ақпараттық жүйесі жұмыс істейді. Ол бейнеқоңырау арқылы онлайн режимде мүлікті басқаруға қатысты сенімхаттарды қоспағанда, сенімхаттар мен ерлі-зайыптылардың келісімдерінің барлық түрлерін алуға мүмкіндік береді.
Бұдан бөлек, заңсыз әрекеттерді болдырмау мақсатында клиенттерді биометриялық сәйкестендіру қолданылады. Өтініштерге қол қою кезінде QR-қол қою сервисі пайдаланылады. Қызмет нәтижелері 24/7 режимінде EgovMobile «Цифрлық құжаттар» сервисінде қолжетімді. Осылайша осы қызметтің арқасында облыс тұрғындары нотариусқа бармай-ақ 680 сенімхат пен ерлі-зайыптылардың 195 келісімін заңды түрде ресімдей алды.
Тағы бір маңызды жетістік – «Робот сот орындаушысын» енгізу болып табылады. Мәселен 20 АЕК-ке дейінгі әкімшілік айыппұлдар уақытылы төленбеген жағдайда уәкілетті орган мәліметтерді ЖСО қатысуынсыз іс жүргізуді қозғайтын Робот сот орындаушысына береді. Іс қозғалғаннан кейін азаматтар іс туралы егжей-тегжейлі ақпараты бар EGov Mobile-да 1414-тен SMS хабарлама және push-хабарлама алады. Барлық әрекеттер онлайн режимде жүргізілетіндіктен азаматтар айыппұл сомасының 25% — ын қосымша төлеуден және сот орындаушысына барудан босатылады.
Цифрлық сот орындаушысы іске қосылған сәттен бастап бүгінгі күнге дейін Жетісу облысында 95 млн. теңге сомасын құрайтын 4442 атқарушылық іс қозғалды. Облыс бойынша азаматтардың пайдасына үнемдеу сомасы 24 млн. теңгені құрады.
2025 жылы цифрлық дәуірде адамдардың өмірін жеңілдету және ыңғайлы ету, сондай-ақ уақыт пен ақшаны үнемдеу үшін әділет органдарының жұмысын жақсарту жоспарлануда. Негізгі өзгерістер:
- Робот-сот орындаушысының құзыреті кеңейіп, ол айналысатын берешек мөлшерінің шегі 20-дан 40 АЕК-ке дейін өседі. Бұл азаматтарға жылына 12,2 млрд теңгеге дейін үнемдеуге мүмкіндік береді.
Бұл құралдар тәуліктің кез келген уақытында қолжетімді және қарапайым әрі жедел болуымен ерекшеленетін болады. Қабылданған шаралар азаматтардың құқықтық сауаттылығын нығайтуға, құқықтары мен міндеттерін түсінуді жақсартуға ықпал етеді. Қызметтерді оңайлату жөніндегі жұмыстардың нәтижесінде қазақстандықтар уақыт пен ақшаны үнемдейді. Сондай-ақ әкімшілік кедергілердің азаюы процесті неғұрлым ашық және тиімді етеді.
Жетісу облысының Әділет департаменті
Фото: dalanews.kz-тен алынды
