Оқи отырыңыз
«Жібек жолындағы жүздесулер – «Орталық Азия: өңір халықтарының ынтымақтастығы мен келісімі». Осындай тақырыппен Қазақстан халқы Ассамблеясының Тәуелсіздіктің 25 жылдығына арнаған жобасы Жетісу жерінде жалғасты. Оған Ресей, Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан, Голландия, Қытай елдерінен келген сарапшылар мен белгілі ғалымдар және этномәдени бірлестіктердің өкілдері қатысты. Елімізде бұл бастама 2006 жылдан бері Қазақстан халқы Ассамблеясы мен Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы «Қоғамдық келісімнің» іске асуымен жүзеге асып келеді.
Ұлы Жібек жолы әлемнің 65 елінің шекарасын басып өтеді. Оның басым бөлігі Қазақстан жерін бойлай созылып жатыр. Бұл – Орталық Азия аймағындағы халықтарды жақындастыра түсетін халықаралық жоба. Былтыр Таразда «Қазақ хандығының 550 жылдығына» арналған жиын өткізген ұйымдастырушылар биыл Жетісу жерін бетке алды. Басқосу Кербұлақ ауданындағы тарихи орындардан басталды. Топ мүшелері Шоқан Уәлиханов мемориалдық мұражайында болып, облыс орталығына ат басын бұрды. Киелі де қастерлі білім ордасына айналған І. Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетінің кіреберісіндегі жыр дүлділі Құлагер ақынның ескерткішіне гүл шоқтарын қойып, Ғали Орманов атындағы кітапханаға барып, «Тағзым», «Теңдессіз сый» акциясына қатысып, білімгерлермен кездесті. Негізгі алқалы жиын Тіл сарайында өтті. Оған облыс әкімінің орынбасары Бақтияр Өнербаев қатысты. Отырысты жоба жетекшісі, мәдениеттанушы, қоғам қайраткері Мұрат Әуезов жүргізді.
Қатысушылар он жылдың ішінде Жібек жолы бойындағы елдердің достық байланыстарын нығайтуға, тарихи құндылықтарды сақтауға және мәдениетаралық диалогты дамытуға едәуір ықпал жасаған жоба туралы ойларын айтты. Іс-шараға арнайы келген академик, археолог, тарих ғылымдарының докторы Карл Байпақов Ұлы Жібек жолының тарихына тоқталып, керуен жолының Қазақстанға тигізген әсері, саяси және мәдени байланыстары туралы сөз қозғады. Ал жазушы, тарихшы, мәдениеттанушы, Л. Гумилев атындағы ЕҰУ профессоры Әміржан Әлпейісов аталған шара осыдан 10 жыл бұрын қоғам қайраткері Мұрат Әуезовтің бастамасымен қолға алынғанын тілге тиек етті. – Жер жаннаты Жетісуда өткен бұл сұхбатымыздың ерекшелігі сонда, бұл – Жібек жолының үсті, көне Жібек жолы. Бұл ұлыларды дүниеге әкелген, батыс пен шығысты байланыстырған мекен. Қазіргі таңдағы Батыс Қытай-Батыс Еуропа байланысы да осы көне Жібек жолымен жалғаспақшы, – деді ғалым Әміржан Әлпейісов. Ал Алматы қаласындағы Корей Республикасының бас консулы Джон Сын Мин маңызды шараға қатысқанына ризашылығын білдіріп, қазақ елінің тарихы турасында жазылған кітаптарды оқып, келесі жылға өзінің ғылыми жұмысын алып келуге уәде берді.
Орта Азия елдері арасындағы халықтарды жақындастыра түсу, дүниежүзілік мәселерді айта отырып, оның шешілуіне өз үлестерін қосуды мақсат еткен ғалымдар ғылыми жұмыстар туралы әңгіме өрбітті.
Алыс-жақын шетелден келген қонақтарға біз тарихымыздың тереңнен бастау алатынын көрсете отырып, олардың біздің өткенімізді зерттеуге қызығушылықтарын туғызуымыз қажет деген ғалымдар мен қоғам қайраткерлері өз зерттеулерін кейінгі ұрпаққа арнады.
Карл БАЙПАҚОВ, Қазақстан Ұлттық Ғылым академиясының академигі:
– Тарих – ұлттың айнасы. Өзінің тарихы, тілі, діні, салт-дәстүрі бай халық қашанда мәдениеттіліктің көшін бастап тұрады. Біздің кең даламыздың әрбір жері тарихтан терең сыр шертеді. Мол мұрамызды жандандыру әрқайсымыздың міндетіміз бен парызымыз. Мен басқосуда Қойлық туралы құнды деректерді көпшіліктің назарына ұсындым. Ол туралы Францияның королі ІХ Людовиктің елшісі Гильом Рубруктың кітабында сақталыпты. Елші 1253 жылы құпия тапсырмамен Моңғол империясының жоғарғы қағаны Мөңкеге аттанады. Ұзақ сонар сапары барысында Рубрук Лепсі жазығындағы «Қайлақ» деген қалада Батыйдың хатшысын күтіп, 12 күн жатқанын жазады. Қайлақ – үлкен базары, алаңдары мен ғибадатханалары бар, бірнеше конфессия өкілдері мекен еткен ірі қала екенін сипаттайды. Қазба жұмыстары кезінде мұнда расында да мешіт, будда және манихей ғибадатханалары табылды. Күміс және мыс ақша шығаратын өз теңге сарайы болғандығы дәлелденді. Мұның барлығы – біздің байлығымыз. Біз мұндай шараларды алдағы уақытта да жүргізетін боламыз.
Марико ЦУНОКАКЕ, Қазақстан Республикасындағы Жапония елшілігінің қызметкері:
– Біріншіден мен қазақ елінде, жерінде жүргеніме қуанамын. Мұндағы ағайынның бәрі бауырмал. Мені бір қызықтырғаны, мұнда отбасылық құндылық өте жоғары деңгейде сақталған екен. Мәселен, қазақтар бір шаңырақ астында атасы, апасы, әкесі, шешесі, баласы, немересі бәрі бірге тұрады. Бізде, яғни, Жапонияда ондай жоқ. Онда тек әке-шеше, бала ғана тұрады. Содан кейін бұл өңірде той болса қалың ел болып тойлайды. Маған бұл қатты әсер етті. Міне, осының өзі тұнып жатқан құнды тарих. Ал өтіп жатқан жобаға келер болсақ мұның мемлекет үшін пайдасы зор. Осы сұхбат арнайы мәдениеттану, яғни Орта Азия аймағындағы мәдениет, адамдардың әртүрлі қоғамын көрсету үшін арнайы құрылған. Жапонияда ел дамуының әр саласында түрлі мемлекеттік басқосулар өткізіледі. Қазақстанда да алдағы уақытта тек мәдениет саласында емес, әлеуметтік, экономикалық, ауылшаруашылық салалар да қамтылады деп ойлаймын. Бұл көршілес мемлекеттермен тәжірибе алмасуда да қажет болары анық.
Гүлнар АННАКУЛИЕВА, Қазақстан халқы Ассамблеясы кеңесінің мүшесі:
– Бұл көпжылдық тарихы бар бастама. Ол Есіккөл жағалауынан бастау алған. Алматы облысы осы жоба өткізіліп отырған үшінші аймақ. Осыған дейін Ақмола, Жамбыл облысында болдық. Сонымен қатар, Алматы, Есік қалаларында да түрлі шара ұйымдастырдық. Қазір жастардың басым көпшілігі аталмыш жобаға ұсыныс білдіргені бізді қуантады. Олар да елінің тарихын зерттесек деген ниетпен біздің қатардан орын алуда. Жастар барлық бастамаға үн қатып, өздерінің жаңа идеяларын көпшілікке ұсынып жұр. Бұл – елдің өркендеп, дамуы жолында атқарылған іс.
Еңлік Кенебаева
