Оқи отырыңыз
Бүгінде Қазақстандағы зергерлік бұйымдардың 99 пайызы көлеңкеде жатыр. Соның салдарынан мемлекет қазынасы талай қаражаттан қағылып отыр. Бұл туралы зергерлер лигасының заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлер бірлестігінің президенті Қайсар Жұмағалиев айтып берді.
Сарапшының сөзінше, ірі жеткізушілер зергерлік бұйымдарды заңды тәсілмен сатып алады. Ал базарлардағы саудагерлер оны елге контрабандалық жолмен әкеледі. Қалай болғанда да алтын – елдің стратегиялық валюта қоры, ол бойынша нақты есеп жүргізілуі тиіс. Бірақ, бізде бұл міндет біраз жылдан бері тиісті талапқа сай емес. Пандемия басталған кезде контрабанда азайды. Есесіне контрафакт көбейді, яғни, жергілікті зауыттарда шетелдік брендтердің заттаңбалары жапсырылады.
Жергілікті нарықта негізінен салық төлемейтін жасырын зауыттар жұмыс істейді. Өткен жылдан бері зергерлер алтын, күміс сатып алу салығынан босатылды. Алайда заңнамаға түзетулер енгізу және зергерлік бұйымдарды сатудан қосымша құн салығын алып тастау туралы Үкіметке бірнеше рет өтініш жасалған. Мысалы, Түркия мен Италияда өндіруші шикізатты биржа бағасы бойынша сатып алады, оның құнына көлік-логистикалық шығындар мен жұмысты қосады және осы бағамен нарыққа шығады. Ал бізде ҚҚС құнына тағы 12% қосылады.
Демек, ресми өндірушілердің бағасы жасырын өндірушілерге қарағанда, кем дегенде 12% -ға жоғары. Сондықтан олар бәсекеге қабілетті емес. Зергерлік бұйымдар өндірушілердің тағы бір проблемасы – қаржы мониторингінің штатқа маманды қосу талабы, ол қадағалау ведомствосына әрбір ақша операциясы туралы хабарлайды. «Әрине, базарларда кассалық аппарат сияқты қызметкер жоқ. Таңбалауды пайдалана отырып, зергерлік бұйымдардың қадағалануының тиімділігі үшін қолданыстағы заңнамаға өзгерістер енгізу қажет» деп санайды сарапшы.
Қайсар Жұмағалиев «Біз 2016 жылдан бері зергерлік нарықтың проблемаларымен айналысып келеміз. Өкінішке қарай, нарықтың ашық болуына белгілі бір тұлғалар мүдделі емес. Олар жасырын зауыттарға инвестиция салып, олардан орасан пайда табады», – дейді. Сондай-ақ: «Қазақстанда мұнай-газ саласына үлкен көңіл бөлініп, онда заңнама қарқынды өзгеруде. Сонымен бірге зергерлік нарық байқалмай отыр. Бізде алтын кен орындары бар, тек металдың ғана емес, дайын зергерлік бұйымдардың да экспортын ұлғайтуға болады», – дейді.
Өткен жылғы қаңтар-қазан айларында Қазақстаннан бағалы металдардан жасалған 600 келі зергерлік бұйымдар шығарылған. Бұл алдыңғы жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 33,3% -ға аз. Ел экспорттан 22,9 млн. АҚШ доллар табыс тапқан. Әшекейлер БАӘ, Франция, Түркия, Германия, Ресей және Латвияға жеткізілген. Бижутерия экспорты 1,7 есеге, 1,7 тоннаға дейін төмендеген. Оны Франция, Оңтүстік Корея, Италия, Ресей және Германия мемлекеттері сатып алыпты.
Импорт бойынша құлдырау байқалады. Өткен жылдың 10 айында Қазақстанға ресми деректер бойынша 57,4 тонна бағалы металдардан жасалған зергерлік бұйымдар әкелінген. Бұл алдыңғы жылмен салыстырғанда төрт есе төмен. Басты жеткізушілер Ресей, Франция, Италия, Швейцария және Таиланд болды. Інжу бұйымдарын сатып алу 20 еседен жоғары, 500 келіге дейін қысқарған. Бұл әшекейлер Үндістан, Италия, Қытай және Ресейден импортталған. Ал Ресей, Қытай, Таиланд, Вьетнам, АҚШ және Испаниядан бижутерия әкелу, керісінше, 1,6 есеге, яғни, 2,5 мың тоннаға дейін өскен.
Айгүл БАЙБОСЫНОВА
Фото: arnapress.kz
