Оқи отырыңыз
Қазақ спортына қатысты жаңа кітап өмірге келді. Кітаптың атауы – «Қазақтың 90 бапкері». Авторы – спорт тарихшысы, республикалық сыйлықтардың лауреаты Қыдырбек Рысбек. «Қазақ балуандары», «Қазақ боксшылары», «Қазақ олимпиадашылары» деректі жинақтарының құрастырушысы, «Қазақтың 72 бапкері», «Дәулет», «Сұрмерген», «Бекзат», «Құзға біткен қарағай» (атақты бапкер Марат Жақыт туралы) сияқты бірнеше кітаптың авторы.
Тарихқа көз жүгіртсек, республика спортының тарихында жаттықтырушылар туралы мұндай толымды әрі құнды кітап бұрын болмаған екен. Ақиқатына көшсек, спорт дүниесінің ұстыны, тірегі, шын жанашыры, нағыз еңбекторысы бапкерлер екеніне ешкім дау келтірмейді.
Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты Дархан Мыңбайдың сөзімен айтсақ: «чемпионды шынашақтай кезінен алақанына салып баптап, маңдайына шыбын қондырмай өсіріп, шарболаттай шыңдаған – оның бапкері ғой. Жаттықтырушы өз баласына қимайтын қазы-қартаны шәкіртінің аузына тосады. Бапкер өз баласына бөлмейтін асыл уақытын шәкіртіне арнайды. Кейде шәкіртін пойыздың купесіне жатқызып, өзі билет таппай тамбурда немесе пласкард вагонда кетіп бара жатады. Болмаса, қыстың қақаған аязында немесе шілденің шіліңгір аптабында ұшақ қанаты талатын жерге шәкірттерін көзінен таса қылмай автобуспен бірге барады. Иә, бір жылдың жеті-сегіз айын отбасынан жырақта, шәкірттерімен бірге түзде өткізетін жаттықтырушы ағайынның өмірі, шындап келгенде, адам қызығатын тірлік емес. Бірақ осы тірліктен жаны рахат табатын, талапкер баланың жылт еткен қимылын қалт жібермейтін жаттықтырушы шіркіннің болмыс құпиясы, кәсіби жұмбағы Жаратқанға ғана аян болып қала бермек».
Иә, кітап кейіпкерлерінің қысқаша характеристикасы осындай. Бұл еңбекте 90 белді жаттықтырушы туралы сүйекті мақалаларға қоса ондаған белгілі бапкерлер мен олардың шәкірттері туралы қысқа да түйінді деректер мен фотолар бар. Қысқасы, «Қазақтың 90 бапкері» кітабын қазақ спортының 1945-2021 жылдар аралығындағы шежіресі десе де жарасады. Бұл еңбекке 130-дан аса жаттықтырушы, 560-тан астам спортшы туралы деректер еніп отыр.
Әйгілі бапкерлер Шоқыр Бөлтекұлы, Октябрь Жарылқапов, Заңғар Жәркешев, Қабден Байдосов, Қазбек Байболов, Темірхан Досмұхамбетов, Диқанбай Биткөзов, Марат Жақыт, Әбдісалан Нұрмаханов, Керей Қойшыбек, тағы басқа майталмандармен бірге кітапқа Жетісу өңірінің мықты мамандары да еніпті. Атап айтсақ, Шора Жұмашев, Едіге Жаров, Серікбай Әбденәлиев, Мәлік Нәдірбекұлы, Мәдіғали Қарсыбеков, Тұрсынғали Еділов, Бақыт Қоқысбеков, Азамат Көкебай, Жұмахан Тұрғанбеков, Боранбек Қоңыратов, Құдайберген Ағымов, Мұрат Сиқымбаев секілді білікті бапкерлерді Алматы облысының жанкүйерлері ғана емес, бүкіл республика жұртшылығы құрмет тұтады.
Хатқа түсіп, тасқа басылған тарих – келешекке мұра. Біздер осыдан мың жыл бұрынғы тарихты кітап арқылы танып жүрміз. Ендеше, «Қазақтың 90 бапкері» кітабы да кейінгі ұрпақ үшін қымбат қазына болары сөзсіз.
Нұрбақыт ТЕҢІЗБАЕВ,
Алматы облыстық дене шынықтыру және спорт басқармасының басшысы
